Од својот почеток во 19 век, фотографијата се покажа како моќен медиум за документирање на човечкиот живот и за поттикнување на свеста за општествените прашања. Кога фотографијата доловува неправда или иконичен момент, таа може да одекне низ целиот свет и да ги поттикне луѓето да преземат акција. Уникатната способност на фотографијата да пренесува визуелни информации ја прави неспоредлива алатка за општествени промени.
Фотографијата црпи огромна моќ од нејзината способност да покажува наместо да кажува. Како што вели старата поговорка „сликата вреди илјада зборови“. За разлика од пишаниот збор, фотографиите пренесуваат информации веднаш. Тие ги надминуваат јазичните и културните бариери. Фотографијата се покажа како клучна за граѓанските права, феминистичките и ЛГБТК+ движењата.
Во понатамошниот текст се наведени неколку фотографи кои се обидоа да поттикнат општествени реформи со документирање на релевантна тема.
Доротеа Ланг (родена Доротеа Маргарета Нутцхорн; 26 мај 1895 – 11 октомври 1965 година) е американска документарна фотографка и фоторепортерка, најпозната по нејзината работа од времето на Големата депресија за Администрацијата за безбедност на фармите. Фотографиите на Ланг влијаеле на развојот на документарната фотографија и придонесле за ублажување на последиците од Големата депресија.
Во екот на светската депресија, во 1933 година, околу четиринаесет милиони луѓе во САД останале без работа; многумина станале бездомници, бесцелно талкајќи, честопати без доволно храна. Во текот на 1930-те, околу 300.000 мажи, жени и деца мигрирале на запад во Калифорнија, надевајќи се дека таму ќе најдат работа. Ланг почнала да ги фотографира овие несреќни луѓе, оставајќи го своето студио да ги документира нивните животи на улиците и патиштата во Калифорнија. Таму таа ја нашла својата цел и насока како фотограф и станала позната како една од првите документарни фотографи.
Фотографските студии на Ланг за невработените и бездомниците го привлекле вниманието на медиумите и довеле до нејзино вработување во Федералната управа за преселба, подоцна наречена Управа за безбедност на фармите.
Работејќи таму, Ланг го привлекла вниманието на јавноста за страдањата на сиромашните и заборавените – особено на раселените фармери и работниците што мигрираат. Фотографиите на Ланг биле дистрибуирани до весниците низ целата земја, а потресните фотографии станаа икони на ерата. Едно од најпознатите дела на Ланг е „Мајка мигрант“, објавено во 1936 година. Уредникот ги информирал федералните власти и објавил напис во кој се вклучени некои од фотографиите. Како одговор на тоа, владата побрзала со помош во кампот за да спречи гладување.[21]
Себастиао Салгадо
Неговите најпознати фотографии се од рудникот за злато во Бразил наречен Сера Пелада, направени помеѓу 1986 и 1989 година.
Во септември и октомври 2007 година, Салгадо ги прикажл своите фотографии на работници на кафе од Индија, Гватемала, Етиопија и Бразил во бразилската амбасада во Лондон. Целта на проектот била да се подигне јавната свест за потеклото на популарниот пијалок.
Заедно со неговата сопруга Лелија, Себастиао работеше од 1990-те на реставрација на дел од Атлантската шума во Бразил. Во 1998 година, тие успеале да претворат 7.000 хектари во природен резерват и го создадоа Институтот Тера. Тој е посветен на мисијата за пошумување, зачувување и едукација за животната средина.
Луис Хајн ја користел својата камера како алатка за социјална правда и трудова реформа во раните 1900-ти. Како истражувачки фоторепортер, тој ја разоткрил експлоататорската употреба на детскиот труд во фабриките и рудниците. Неговите објавени фотографии резултирале со нови регулативи и деловни практики. Фотографиите на деца кои управуваат со тешки машини моќно илустрираат зошто се потребни закони за детски труд. Невиноста на нивните лица спротиставена со суровата индустриска опрема допрела до срцата на тогашната јавност.
Фотографијата на Кевин Картер од 1993 година, на која мршојадец демне изгладнето дете во Судан, ги покажа човечките жртви на гладот и граѓанската војна. Политиката на ОН за помош во храна кон Судан се промени по објавувањето на оваа фотографија. Тој добил и Пулицерова награда за неа, но за жал траумите од работење во места со конфликт или тешки услови за живеење го стигнале и тој се самоубил на само 33 години.
Наташа Гелева
Наташа Гелева родена во 1978 во Прилеп. Има диплимирано на Филолошки Факултет, отсек Германски јазик и книжевност. Се занимава со фотографија од 1999 и има зад себе неколку групни изложби во Македонија и странство, како и неколку самостојни изложби. Фотографиите и се со перформативен карактер и во нив најчесто ја испитува интеракцијата на женското тело со простори или предмети во распаѓање со тоа укажувајќи на минливоста на нештата. Освен со фотографија се занимава и со видео и заедно со режисерот Јане Алтипармаков соработуваат на неколку проекти, меѓу кои документарниот видео-арт „И фабриките имаат душа“ направен под координација на продуцентот на филмовите на Стенли Кјубрик, Јан Харлан и на неколку музички спотови.
Që nga fillimet e saj në shekullin e 19-të, fotografia ka treguar se është një medium i fuqishëm për dokumentimin e jetës njerëzore dhe rritjen e vetëdijesimit për çështjet shoqërore. Kur një fotografi kap një padrejtësi ose një moment ikonik, ajo mund të bëjë jehonë në të gjithë botën dhe t’i frymëzojë njerëzit të ndërmarrin veprime. Aftësia unike e fotografisë për të përcjellë informacione vizuale e bën atë një mjet të pakrahasueshëm për ndryshime shoqërore.
Fotografia merr një fuqi të jashtëzakonshme nga aftësia e saj për të përfytyruar në vend që të tregojë. Siç thotë shprehja e vjetër, “një fotografi vlen sa një mijë fjalë”. Ndryshe nga fjala e shkruar, fotografitë përcjellin informacion menjëherë. Ata kapërcejnë barrierat gjuhësore dhe kulturore. Fotografia doli të ishte thelbësore për lëvizjet e të drejtave civile, feministe dhe LGBTQ+.
Teksti i mëposhtëm rendit disa fotografë që u përpoqën të inkurajonin reforma shoqërore duke dokumentuar një temë relevante.
Dorothea Lang (e lindur si Dorothea Margaretha Nutzhorn; 26 maj 1895 – 11 tetor 1965) ishte një fotografe dokumentarësh dhe fotoreportere amerikane, e njohur më së miri për punën e saj të epokës së Depresionit të madh për Administratën e sigurisë të fermave. Fotografitë e Langut ndikuan në zhvillimin e fotografisë dokumentare dhe kontribuan në zbutjen e efekteve të Depresionit të madh.
Në kulmin e depresionit global, në vitin 1933, rreth katërmbëdhjetë milionë njerëz në Shtetet e Bashkuara kishin mbetur pa punë; shumë mbetën të pastrehë, duke u endur pa qëllim, shpesh pa ushqim të mjaftueshëm. Gjatë viteve 1930, rreth 300,000 burra, gra dhe fëmijë migruan në perëndim, në Kaliforni, me shpresën për të gjetur punë atje. Lang filloi t’i fotografonte këta njerëz të pafat, duke lënë studion e saj për të dokumentuar jetën e tyre në rrugët dhe shtigjet e Kalifornisë. Atje ajo gjeti qëllimin dhe drejtimin e saj si fotografe, dhe u bë e njohur si një nga fotografet e para dokumentare.
Studimet fotografike të Lang-ut mbi të papunët dhe të pastrehët tërhoqën vëmendjen e medias dhe çuan në punësimin e saj në Administratën federale të zhvendosjes, e cila më vonë u quajt Administrata e sigurisë së fermave.
Duke punuar atje, Lang e solli vëmendjen e publikut ndaj vuajtjeve të të varfërve dhe të harruarve – veçanërisht të fermerëve të zhvendosur dhe punëtorëve migrantë. Fotografitë e Langut u shpërndanë në gazeta në të gjithë vendin dhe imazhet prekëse u bënë ikona të epokës. Një nga veprat më të famshme të Lang është “Nëna Migrante”, botuar në vitin 1936. Redaktori informoi autoritetet federale dhe botoi një artikull që përfshinte disa nga fotot. Në përgjigje, qeveria nxitoi të sillte ndihmë në kamp për të parandaluar urinë.[21]
Sebastiao Salgado
Fotografitë e tij më të famshme janë të një miniere ari në Brazil të quajtur Serra Pelada, të bëra midis viteve 1986 dhe 1989.
Në shtator dhe tetor 2007, Salgado shfaqi fotografitë e tij të punëtorëve të kafesë nga India, Guatemala, Etiopia dhe Brazili në Ambasadën Braziliane në Londër. Qëllimi i projektit ishte të rriste vetëdijesimin e opinionit rreth origjinës së pijes popullare.
Së bashku me gruan e tij Lelia, Sebastiao ka punuar që nga vitet 1990 për të restauruar një pjesë të Pyllit Atlantik në Brazil. Në vitin 1998, ata arritën të shndërronin 7.000 hektarë në një rezervat natyror dhe krijuan Institutin Tera. Ai i është përkushtuar misionit të ripyllëzimit, ruajtjes së natyrës dhe edukimit për mjedisin.
Louis Hine e përdori kamerën e tij si një mjet për drejtësi sociale dhe reformë në punë në fillim të viteve 1900-ta. Si fotoreporter investigativ, ai ekspozoi përdorimin shfrytëzues të punës së fëmijëve në fabrika dhe miniera. Fotografitë e tij të publikuara rezultuan në rregullore dhe praktika të reja biznesi. Fotografitë e fëmijëve që përdorin makineri të rënda fuqishëm ilustrojnë pse nevojiten ligjet për punën e fëmijëve. Pafajësia e fytyrave të tyre, në kontrast me pajisjet e ashpra industriale, preku zemrat e opinionit të asaj kohe.
Fotografia e Kevin Carter e vitit 1993, e një shqiponje që po ndjek nga pas një fëmijë të uritur në Sudan, tregoi koston njerëzore të urisë dhe luftës civile. Politika e ndihmës ushqimore e OKB-së ndaj Sudanit ndryshoi pas publikimit të kësaj fotoje. Ai fitoi edhe Çmimin Pulitzer për këtë, por për fat të keq traumat e punës në vende konflikti ose kushte të vështira të jetesës, e kapën edhe atë dhe kreu vetëvrasje në moshën vetëm 33 vjeçe.
Natasha Geleva
Natasha Geleva ka lindur në vitin 1978 në Prilep. Ka mbaruar Fakultetin Filologjik, në degën Gjuhë dhe letërsi gjermane. Me fotografi merret që nga viti 1999 dhe pas saj ka disa ekspozita grupore në Maqedoni dhe jashtë saj, si dhe disa ekspozita vetjake. Fotografitë e saj janë të natyrës performuese dhe në to ajo më së shumti shqyrton ndërveprimin e trupit të femrës me hapësirat apo objektet e kalbura, duke treguar kështu kalueshmërinë e gjërave. Përveç fotografisë, ajo merret edhe me video dhe së bashku me regjisoren Jane Altiparmakov bashkëpunojnë në disa projekte, ndër të cilat video arti dokumentar “Dhe fabrikat kanë një shpirt” të punuar nën koordinimin e producentit të filmave të Stanley Kubrick, Jan Harlan. dhe në disa video muzikore.
