Создаваме политичка реалност која се базира на човечки интерес и конфликт. Индивидуален, партнерски, семеен, маалски, селски, градски, корпорациски, општински, регионален, национален, интернационален. Ако отвориме современа политичка карта на светот ќе видиме исцртани територии на национални држави со различни називи. Во рамките на тие исцртани држави има и други држави, народи, племиња, корпорации, и други човекови заедници и организации кои не се претставени на класичната политичка карта. Повеќето народи, племиња, организации и корпорации и другите форми на човекови заедници постојат и делуваат на територии кои им припаѓаат на различни држави, го користат и воздушниот простор над различни држави, а дејствата на одредени организации излегуваат и од рамките на земјината атмосфера и се насочени кон различни небесни тела во вселената.
Јас имам пасош на Република Северна Македонија од 2022 година и сега од комотна позиција ја коментирам политичката реалност што ја градиме во оваа, по територија и население, мала национална држава на Балкансиот полуостров.
Оваа национална држава е интересна за анализа затоа што во Уставот стои дека таа е држава на македонскиот народ и дел од албанскиот, турскиот, влашкиот, српскиот, ромскиот, бошњачкиот народ и другите. Ова набројување може да се сфати како обединување на сите споменати народи и другите народи на светот или како истакнување на разлики. Зависи од перцепцијата на читателот.
Сепак мнозинството од луѓето се уште не се свесни дека постои една човекова суштина што не обединува, и се уште се под влијание на приказните кои ги истакнуваат разликите меѓу луѓето. Во обид да ја истакнам причината за неспособноста на современиот човек да ја види суштината на човештвото, ќе разгледам одредени процеси и градбени честички на современото општество.
Луѓето и општеството
Основна градбена единка на политичката заедница се луѓето во множина и човекот во еднина. Без разлика дали се држиме до објаснувањата на науката или веруваме дека човекот и вселената се божја креација, може сите да се сложиме дека човекот за да преживее, за да се размножува, за да создава и ужива на планетава отсекогаш бил упатен на соработка и заедништво со други луѓе и други животни.
Луѓето имаат потреба за воздух, храна, вода, топлина, за дом, за прегратка, за да создаваат и градат, да се радуваат, да сакаат и да бидат сакани, и да припаѓаат – да бидат прифатени од заедницата. Човекот има сексуален нагон, има нагон за преживување и има нагон да уништува се што смета дека може да го загрози. Човекот е емотивен и изразува и доживува најразлични емоции. Има способност да размислува и да создава замислени престстави за се што го опкружува, и за тоа што не го опкружува. Луѓето меѓу себе комуницираат и емотивно и нагонски и со глас и говор, и со знаци и писмо и со договорени заедниички мисловни претстави и концепти. Луѓето си играат, музицират, пеат, танцуваат и имаат потреба да уживаат во своето постоење. Човекот има изразен интерес да ги задоволува своите потреби и создава внатрешен конфликт кога не му се задоволени потребите.
„Најдолг период на мир во историјата на човековата заедница е преддржавниот период“
Преку различни научни гранки ние имаме создадено одредени претстави за животот на човекот во преддржавните општества, но и ако внимателно го набљудуваме однесувањето на современиот човек, можеме да видиме влијание од цела општествена еволуција.
Антрополозите велат дека неолитските населби на Балканот, сведочат за преддржавни општества во кои луѓето веќе не живеат во страв од глад и создаваат хармонични заедници во кои има малку случаји на меѓусебно насилство.
Има храна за сите, облека за сите, соодветни живеалишта, поделба на трудот и рамноправна дистрибуција на придобивките од трудот, има осмислен социјален живот, заеднички ритуали и слично. Истакнуваат дека тоа е најдолг период на мир и мирољубивo однесување во историјата на човековата заедница. И денес среќаваме племиња кои успеале да и одолеат на цивилизацијата па може да видиме како луѓето живеат во некои облици на недржавно општество.
Државата и човекот
Има различни теории за настанокот на државите, од кои најверојатни се оние кои упатуваат на меѓуплеменски војни и имотно раслојување на племињата.
Неспорен факт е дека суштината на државите е интересот на одредена група на луѓе да има монопол врз користење на одредени ресурси (земја, шуми, животни, рудници, оружје итн), кои во соодветен историски момент се извор на удобен и сигурен живот, односно на општествена моќ.
Во процесот нa формирање на државите може да детектираме создавње на две доминатни однесувања: агресивност во форма на воинственост, и покорност во форма на потчинување пред бруталната сила која може да ги уништи. И двете се базираат на исконски страв за опстанок.
Во такви услови на страв, воените вештини и оружјето имаат најголема општествена моќ и од тоа однесување се создава првата државна институција, а тоа е вооружена група на луѓе која обезбедуваа покорност, послушност или поробување на други групи на луѓе.Така се создава власта на едни луѓе врз други, која и до ден денес, материјално почива врз монополот за физичка принуди (полиција и армија).
„Државата секогаш создава класни општества“
Низ историјата на општеството се развиваат различни ментални концепти за објаснување на постоењето на државата како неопхпдност за човеков развој и слично, а државата фактички секогаш создава класни општества, каде еден општествен слој кој е малцинство владее со останатите. Се создава ропството и робовладетелството како систем на производство.
„Луѓето и животните стануваат економски ресурси – средства за создавање богатство и моќ“
Се создава концепт за сопственост и сопственик, трговијата се јавува како извор на богатство.
Се создаваат градови, кралства, империи. Се создава концепт за божествено право на власт, за божествен концепт на брак, и брак како гаранција за сојузнуштво меѓу племиња, кралства и империи. Се појавува дипломатијата. Се развива стратегијта „Раздели па Владеј“.
Човекот чувствува припадност кон господарот, кон населеното место во кое живее, кон владетелот, кон религијата, кон семејството, кон сличните на него. Некој е крал, некој слободен граѓанин, мнозинството се робови и закрепостени селани.
И во преддржавните и во државните облици на организирање луѓето развиват и религиозни концепти на објаснување на постоењето на светот и улогата на човекот во истиот.
Развиваат концепт на нашинец, со кој лесно се разбираат јазично, и на туѓинец со кој тешко се разбираат.
Човекот продолжува уметнички да се изразува, да слика, да пее да игра, да држи ритам.
Националната држава
Во средниот век во Европа владее систем што денес го нарекуваме феудализам, кој се базира на земјопоседништвото на кралот, благородништвото, витезите и црквата. Тоа се држави во кои моќта и привилегиите се стекнуваат со воени заслуги и освојувања. Во доцниот феудализам, по колонијализмот во Американските континенти и Африка драстично се унапредува технологијата на производство, се зголемува бројот на населението и на богатството, и се појавува нова граѓанска имотна класа (буржоазија), која со својата економска моќ може да им конкурира на феудалните господари и кралот. Во рамките на една империја функционираат, робовладетелски, феудални и капиталистички производни односи.
Индустријата покрената од слободните граѓани, произведува големи профити, a земјопоседништвото не може да создава добивки од такви размери, и се создаваат предуслови за нова политичка дистрибуција на моќта, така што низ европа, освен селските буни се јавуваат и градски нереди и буржоаски притисок за уставни ограничувања на кралевите.
За нашата анализа битна е разврската од Француската Револуција и појавата на Наполеон Бонапарта и неговата амбиција да ја покори и револуционерно промени феудална европа. Тој е свесен за потребата од единствена и обединета Франција која ќе регрутира послушна и мотивирана војска и отвора јавни училишта за сите Француски граѓани, каде што сите ќе учат француски стандарден јазик, ќе се научат на заеднички вредности и ќе стекнат лојалност кон нацијата.
Така започнува да се шири вирусот на националната свест низ европа кој ќе поттикне потреба за обединување на германските народи и италијанските народи, и ќе ги разбуди националноослободителните движења кај словенските народи кои се наоѓаат во рамкмите на други ненационални феудални кралства и империи.
Националната гордост
Националните митови се распространуваат преку историски читанки, преку разговори во градските и селските гостилници и го прват човекот страствен припадник на нацијата која се перцепириа како негово широко семејство.
Во етно-националните држави, се замислува дури и крвно сродство со нацијата.Служењето кон нацијата станува света должност. Човекот за прв пат во историјата бесплатно и без очекувања од привилегии војува за интересите на државата. Припадноста кон моќна национална држава го прави горд.
Пее химна држејќи се за срцето. Пее „Господ да го чува кралот“ и искусува неизмерна радост при секој постигнат гол на националниот фудбалски тим.
Нација и народ
„Нацијата е државна креација за која е потребна политичка свест“
За да направиме дистинкција меѓу поимите народ и нација, наједноставно е да ја дефинираме нацијата како државна креација. Кога одредена држава ќе воспостави образовен систем и ќе стандардизира државен јазик и избере национални симболи, тогаш отпочнува со создавање на нација. Нацијата може да биде создадена од различни народи и етнички групи. Национална свест може да се создаде и кај народи кои немаат своја држава. За создавање на нација е потребна политичка свест.
Поимот народ може да биде сфатен како етничка група, но поимот народ може да се однесува и на севкупно население на одредена политичка заедница, со различни етнички карактристики. Затоа некогаш народ и нација стануваат синоними.
Етничка Македонија и Етничка Албанија коегзистираат во Република Северна Македонија
Бранот на создавање национални држави уште од почетокот на деветнаесеттиот век се прелева и на Блканот.
Носители на националните идеји се образовани и имотни луѓе, односно локалната буржоазија. Тие се поддржани од Русија, Франција и Британија, но не смееме да ја заборавиме и улогата на соодветните православни цркви, како носители на националната идеја за грчка, српска и бугарска државност.
По Берлинскиот конгрес од 1878, Отоманскот присуство на балканот е драстично ослабено. За нас е интересна Призренската Лига од 1878 на која првенците на албанскиот народ од различни региони изразуваат незадоволство заради териториите кои им припаѓаат на Грција, Србија и Црна Гора, а во кои живее албанско население, и стравуваат од претензии на новите балкански сили кон останатите територии кои се уште се во составот на Отоманската империја а во кои има албанско население. Тие излегуваат со барање за Албански Вилает, во кој би влегле териториите на денешна Албанија и делови од Македонија, Косово, Србија, Грција и Црна Гора.
Во тој период, македонскиот национализам е во зародиш и се појавуваат првите книшки кои ги истакнуваат македонските словени како различни од бугарите и србите.
И во овие времиња, човекот на овие територии живее во многу различни заедници. На пример селското население кое е доминаантно и неписмено се уште има племенски обичаји кои се спакувани во христијанско или муслиманско руво. Припадноста кон религијата, семејството, родот и племето, и упатеноста кон домашните животни и природата му е примарна за опстанок. Градското население пак е изложено на еманципаторски влијанија кои доаѓаат по пругата Белград – Скопје – Солун, а со созадавањето на Црковно-училишните општини од Бугарската Егзархија, веќе стекнува и писменост и образование, на поблизок јазик од грчкиот, и затоа е задоено со Бугарски национални идеји. Во годините што следат македонскиот национализам ќе биде поддржан од српското влијание во Македонија, за да се неутрализира Бугарскиот национализам кој има фатено корен кај буржоазијата.
Муслиманското население, се чувствува за лојално на Султанот како верски лидер, но албанските првенци, аги и бегови даваат отпор и се во конфликт со тенденцијата на Портата да спроведе централизација на империјата.
Во 1912 година географска Македонија е поделена, а Албанија иако објавува независност, фактички е окупирана од српска, црногорска и грчка војска. И српската држава и грчката држава ги сметаат албанските првенци како последни отомански сојузници на Балканот. Под Британски и Австроунгарски притисок, во март 1914 се повлекува и последната Грчка воена единица од Албанија, но голем дел од албанскиот народ останува да живее во соседните држави.
Македонскиот народ својата државност ја добива 32 години по албанскиот, така што изградбата на Македонската нација со посебен кодификуван јазик и азбука и историски читанки со свои национални симболи и митови почнува да се гради од 1944 година.
Има уште два три дела за биде цела
Ние учениците од 90-тите години на дваесеттиот век, изложени на историските читанки на кои е означена Етничка Македонија, обединувањето на Егеј, Вардар и Пирин го доживувавме како реална потреба за остварување на македонската правда. Државната политика на Србија, Бугарија и Грција меѓу двете светски војни ја толкувавме како антимакедонска непријателка и сурова.
Секој емпатичен човек е допрен од несреќната судбина на протераните и убиените македонци, како и на оние кои останале во Грција и кои толку многу се измачени што морале да го сменат својот идентитет.
Со многу емоции скандиравме на фудбаслките стадиони, и пеевме песни кои ќе ја обединат Македонија на сите македонци. Чувствувавме сплотеност и припадност и задоволувавме длабока човекова потреба за припадност. И секој кој што ќе ни ја оспореше причината за нашата радост и сплотеност го доживувавме како непријател. Развивавме омраза и агресивно расположение кон непријателите на Македонија.
Па зарем не е се исто и кога се работи за потребата на Албанците да се обединат? Зарем и таа потреба не се базира на силна припадност и емпатија и братска љубов меѓу сите албанци, кои страдале во различни држави во кои биле малцинство?
Зарем е чудно тие да бидат агресивни, ако ние им ја оспоруваме желбата за обединета Етничка Албанија? Зарем е закана за нас, тие ако пеат националистички песни, во Албанија, Косово и Македонија?
Зарем не е тоа нишката што не спојува?
Сите имаме потреба за припадност. Сите имаме потреба да бидеме прифатени. Да бидеме сакани и да сакаме. А кога не не сакаат или не не прифаќаат, ни се активира стравот и одиме во напад кон разоткривачот на нашата несигурност.
Зарем не е тоа заедничко за целото човештво?
Нашата суштина е заедничка без разлика кое писмо го користиме и кој јазик го говориме и во кои идеи и митови веруваме. Кога ќе го увидиме тоа, ќе се стопи омразата и тогаш ќе процвета братство и единството меѓу луѓето. Нашиот емотивен јазик е ист. Нашите основни човекови потреби се исти.
Учествувавме во две ужасни светски војни. И се уште создаваме војни. И слушаме и се покоруваме и умираме. Се тоа ни е заедничко.
Учествуваме во изборни кампањи како навивачи и се радуваме кога ги омаловажуваме противниците. И тие се радуваат кога не навредуваат нас. И тоа ни е заедничко. Па зошто побогу сме спротивставени коа се однесуваме исто?
Убаво е да си одговориме некогаш на овие прашања.А дотогаш ќе се мразиме и други ќе ни ги кројат животите, ќе се плашиме и други ќе ни ја водат полтиката.
Александар Митров
Александар Мтров е љубопитен набљудувач на човековото однесување. Во политичкиот живот во Македонија учествува на настани во кои што гледа потенцијал за револуционерна промена на општеството. Најважен животен експеримент му се секојдневните искуства со себе си и со луѓето кои го окружуваат. Често не знае што сака. Со диплома од приватен факултет на која гласи политиколог. Се обидува да живее во согласност со она што му лежи на срцето. Смета дека светот лесно може радикално да се промени ако луѓето се ослободат од своите егзистенцијални стравови. Раскажува приказни за туристи и дава часови по аргентинско танго. Може да го сретнете по танцовите забави во Скопје.
Ne po krijojmë një realitet politik të bazuar në interesin dhe konfliktin njerëzor. Individual, të partneritetit, të familjes, të lagjes, të fshatit, të qytetit, të korporatës, të komunës, rajonal, kombëtar, internacional. Nëse hapim një hartë politike bashkëkohore të botës, do të shohim territore të vizatuara të shteteve kombëtare me emra të ndryshëm. Brenda atyre shteteve të vizatuara ka shtete të tjera, kombe, fise, korporata dhe komunitete, si dhe organizata të tjera njerëzore që nuk janë të përfaqësuara në hartën klasike politike. Shumica e popujve, fiseve, organizatave dhe korporatave, si dhe forma të tjera të bashkësive njerëzore ekzistojnë dhe veprojnë në territore që u përkasin shteteve të ndryshme, ata gjithashtu përdorin hapësirën ajrore mbi shtete të ndryshme, dhe veprimet e disa organizatave gjithashtu shkojnë përtej atmosferës së tokës dhe synojnë trupa të ndryshëm qiellorë në hapësirë.
Unë kam pasaportë të Republikës së Maqedonisë së Veriut që nga viti 2022, dhe tani nga një pozicion komod po komentoj realitetin politik që po ndërtojmë në këtë, për nga territori dhe popullsia, një shtet i vogël kombëtar në Gadishullin Ballkanik.
Ky shtet kombëtar është interesant për analizë sepse Kushtetuta thotë se është shtet i popullit maqedonas dhe pjesë e popullit shqiptar, turk, vllah, serb, rom, boshnjak e të tjerë. Ky numërim mund të kuptohet si bashkim i të gjithë popujve të përmendur dhe popujve të tjerë të botës, ose si nxjerrje në pah e dallimeve. Varet nga perceptimi i lexuesit.
Megjithatë, shumica e njerëzve nuk janë ende të vetëdijshëm se ekziston një thelb njerëzor që na bashkon, dhe janë ende të ndikuar, nga histori që nxjerrin në pah dallimet midis njerëzve. Në përpjekje për të nxjerrë në pah arsyen e paaftësisë së njeriut modern, për të parë thelbin e njerëzimit, do të shqyrtoj disa procese dhe blloqe ndërtimi të shoqërisë moderne.
Njerëzit dhe shoqëria
Blloku kryesor ndërtues i bashkësisë politike janë njerëzit në shumës dhe njeriu në njëjës. Pavarësisht nëse i përmbahemi shpjegimeve të shkencës ose besojmë se njeriu dhe universi janë krijim i Zotit, të gjithë mund të pajtohemi se njeriu, për të mbijetuar, për t’u riprodhuar, për të krijuar dhe për të shijuar në këtë planet, ka qenë gjithmonë i drejtuar drejt bashkëpunimit dhe bashkimit me njerëzit tjerë, dhe kafshët e tjera.
Njerëzit kanë nevojë për ajër, ushqim, ujë, ngrohtësi, shtëpi, përqafim, për të krijuar dhe ndërtuar, për t’u gëzuar, për të dashur dhe për t’u dashur, dhe për t’u përkitur – për t’u pranuar nga komuniteti. Njeriu ka dëshirë seksuale, ai ka dëshirë për mbijetesë dhe ai ka dëshirë për të shkatërruar çdo gjë që ai mendon se mund ta kërcënojë atë. Njeriu është emocional, shpreh dhe përjeton një sërë emocionesh. Ai ka aftësinë të mendojë dhe të krijojë përfaqësime imagjinare të gjithçkaje që e rrethon, dhe asaj që nuk e rrethon. Njerëzit komunikojnë me njëri-tjetrin si emocionalisht ashtu edhe instinktivisht, me zë dhe me të folur, me shenja dhe shkrime, si dhe me përfaqësime dhe koncepte të përbashkëta mendore të dakorduara. Njerëzit luajnë, bëjnë muzikë, këndojnë, kërcejnë dhe kanë nevojë të shijojnë ekzistencën e tyre. Njeriu ka interes të fortë për të kënaqur nevojat e tij dhe krijon konflikt të brendshëm kur nevojat e tij nuk plotësohen.
“Periudha më e gjatë e paqes në historinë e bashkësisë njerëzore është periudha parashtetërore”
Nëpërmjet degëve të ndryshme shkencore kemi krijuar përfaqësime të caktuara për jetën e njeriut në shoqëritë para shtetërore, por nëse vëzhgojmë me kujdes sjelljen e njeriut modern, mund të shohim ndikimin e gjithë evolucionit shoqëror.
Antropologët thonë se vendbanimet neolitike në Ballkan dëshmojnë për shoqëritë para shtetërore në të cilat njerëzit nuk jetojnë më me frikën e urisë dhe krijojnë komunitete harmonike, në të cilat ka pak raste të dhunës reciproke.
Ka ushqim për të gjithë, veshje për të gjithë, banesa të përshtatshme, ndarje të punës dhe shpërndarje të barabartë të përfitimeve të punës, ka një jetë shoqërore kuptimplote, rituale të përbashkëta etj. Ata theksojnë se është periudha më e gjatë e paqes dhe sjelljes paqësore në historinë e bashkësisë njerëzore. Edhe sot ne takojmë fise që arritën t’i rezistojnë qytetërimit, kështu që ne mund të shohim se si njerëzit jetojnë në disa forma të shoqërisë joshtetërore.
Shteti dhe njeriu
Ekzistojnë teori të ndryshme për shfaqjen e shteteve, nga të cilat më të mundshmet janë ato që i referohen luftërave ndër fisnore dhe shtresëzimit të pronës së fiseve.
Fakti i padiskutueshëm është se thelbi i shteteve është interesi i një grupi të caktuar njerëzish për të, që të kenë monopolin e përdorimit të burimeve të caktuara (tokë, pyje, kafshë, miniera, armë etj.), të cilat në momentin e duhur historik, janë burim i jetës komode dhe të besueshme, pra i fuqisë shoqërore.
Në procesin e formimit të shteteve, ne mund të zbulojmë krijimin e dy sjelljeve dominuese: agresiviteti në formën e armiqësisë dhe nënshtrimi në formën e nënshtrimit ndaj forcës brutale që mund t’i shkatërrojë ato. Të dyja bazohen në një frikë primare të mbijetesës.
Në kushte të tilla frike, aftësitë ushtarake dhe armët kanë fuqinë më të madhe shoqërore dhe nga kjo sjellje krijohet institucioni i parë shtetëror, i cili është një grup i armatosur njerëzish që siguronte nënshtrimin, bindjen apo skllavërimin e grupeve të tjera të njerëzve. Kështu krijohet pushteti i disa njerëzve mbi të tjerët, i cili edhe sot e kësaj dite materialisht mbështetet në monopolin e detyrimit fizik (policia dhe ushtria).
“Shteti gjithmonë krijon shoqëri klasore”
Gjatë historisë së shoqërisë janë zhvilluar koncepte të ndryshme mendore për të shpjeguar ekzistencën e shtetit, si një domosdoshmëri për zhvillimin njerëzor dhe të ngjashme, dhe shteti në fakt gjithmonë krijon shoqëri klasore, ku një shtresë shoqërore që është pakicë, sundon pjesën tjetër. Krijohet skllavëria dhe skllavëpronësia si sistem prodhimi
“Njerëzit dhe kafshët bëhen burime ekonomike – mjete për të krijuar pasuri dhe fuqi”
Krijohet një koncept i pronësisë dhe pronarësisë, tregtia shfaqet si burim pasurie.
Krijohen qytete, mbretëri, perandori. Krijohet një koncept i një të drejte hyjnore për të sunduar, koncepti hyjnor martesës, si dhe koncepti i martesës si garanci e aleancës midis fiseve, mbretërive dhe perandorive. Shfaqet diplomacia. Strategjia “Përça dhe sundo” është duke u zhvilluar.
Njeriu ndjen se i përket zotërisë, qytetit ku jeton, sundimtarit, fesë, familjes, atyre që janë të ngjashëm me të. Disa janë mbretër, disa qytetarë të lirë, shumica janë skllevër dhe fshatarë- bujkrobër. Si në format e organizimit parashtetëror ashtu edhe në atë shtetëror, njerëzit zhvillojnë koncepte fetare për të shpjeguar ekzistencën e botës dhe rolin e njeriut në të. Ata zhvillojnë konceptin e një të ynit, me të cilin mund të kuptojnë lehtësisht njëri-tjetrin nga ana gjuhësore, dhe një të huajin, me të cilin e kanë të vështirë të kuptojnë njëri-tjetrin. Njeriu vazhdon të shprehet artistikisht, të pikturojë, të këndojë, të kërcejë, të mbajë ritmin.
Shteti kombëtar
Në mesjetë në Evropë sundonte një sistem që sot ne e quajmë feudalizëm, i cili bazohej në pronësinë mbi tokën e mbretit, fisnikërisë, kalorësve dhe kishës. Këto janë shtete në të cilat fuqia dhe privilegjet fitohen nga meritat dhe pushtimet ushtarake. Në feudalizmin e vonë, pas kolonializmit në kontinentet amerikane dhe Afrikë, teknologjia e prodhimit është përmirësuar në mënyrë drastike, rritet popullsia dhe pasuria dhe shfaqet një klasë e re e pronës civile (borgjezia), e cila me fuqinë e saj ekonomike mund të konkurrojë fisnikëve feudal dhe mbretit. Brenda një perandorie funksionojnë, skllavëria, marrëdhëniet e prodhimit feudal dhe kapitalist. Industria e nisur nga qytetarët e lirë prodhon fitime të mëdha, dhe pronarët e tokave nuk mund të krijojnë fitime të përmasave të tilla, dhe krijohen parakushtet për një shpërndarje të re politike të pushtetit, në mënyrë që në të gjithë Evropën, përveç trazirave fshatare, të ketë edhe trazira të qyteteve.si dhe presioni borgjez për kufizime kushtetuese ndaj mbretërve. Për analizën tonë, është e rëndësishme lidhja midis Revolucionit Francez dhe shfaqjes së Napoleon Bonapartit dhe ambicies së tij për të pushtuar dhe revolucionarizuar Evropën feudale. Ai është i vetëdijshëm për nevojën për një Francë të vetme dhe të bashkuar, që do të rekrutojë një ushtri të bindur dhe të motivuar, dhe do të hapë shkolla publike për të gjithë qytetarët francezë, ku të gjithë do të mësojnë gjuhën standarde franceze, do të mësojnë vlerat e përbashkëta, dhe do të fitojnë besnikërinë ndaj kombit.
Kështu fillon të përhapet virusi i vetëdijes kombëtare në të gjithë Evropën, i cili do të nxisë nevojën e bashkimit të popujve gjermanë dhe të popujve italianë, dhe do të zgjojë lëvizjet nacionalçlirimtare në mesin e popujve sllavë, që janë në kuadrin e mbretërive të tjera feudale jokombëtare dhe perandorive.
Krenaria kombëtareMitet kombëtare përhapen përmes librave historik të leximit, përmes bisedave në bujtina të qytetit dhe fshatit dhe e bëjnë një person një anëtar të pasionuar të kombit, i cili perceptohet si familja e tij e gjerë.
Në shtetet etnokombëtare imagjinohet edhe lidhje gjaku me kombin. Shërbimi ndaj kombit bëhet detyrë e shenjtë. Për herë të parë në histori njeriu lufton për interesat e shtetit falas dhe pa pritshmëri privilegjesh. Përkatësia në një shtet-komb të fuqishëm e bën atë krenar.
Ai këndon një himn duke mbajtur zemrën e tij. Ai këndon “God Save the King” dhe përjeton gëzim të pamasë, për çdo gol të shënuar nga ekipi kombëtar i futbollit.
Kombi dhe populli
“Kombi është krijim shtetëror që kërkon ndërgjegje politike”
Për të bërë dallimin midis termave popull dhe komb, është më e thjeshtë të përkufizosh kombin si një krijim shtetëror. Kur një shtet i caktuar vendos një sistem arsimor dhe standardizon një gjuhë shtetërore, dhe zgjedh simbolet kombëtare, atëherë fillon me krijimin e një kombi. Një komb mund të përbëhet nga popuj, dhe grupe etnike të ndryshme. Një botë kombëtare mund të krijohet edhe mes popujve që nuk kanë shtetin e tyre. Ndërtimi i kombit kërkon vetëdijësimin politik.
Termi komb mund të kuptohet si një grup etnik, por termi komb mund t’i referohet edhe gjithë popullsisë së një bashkësie të caktuar politike, me karakteristika të ndryshme etnike. Prandaj ndonjëherë njerëzit dhe kombi bëhen sinonime.
Maqedonia Etnike dhe Shqipëria Etnike bashkëjetojnë-koegzistojnë në Republikën e Maqedonisë së Veriut
Vala e krijimit të shteteve kombëtare që nga fillimi i shekullit të nëntëmbëdhjetë është përhapur edhe në Ballkan.
Bartës të ideve kombëtare janë njerëzit e arsimuar dhe të pasur, pra borgjezia vendase. Ato mbështeten nga Rusia, Franca dhe Britania, por nuk duhet harruar roli i kishave përkatëse ortodokse, si bartëse të idesë kombëtare të shtetësisë greke, serbe dhe bullgare.
Pas Kongresit të Berlinit të vitit 1878, prania osmane në Ballkan u dobësua në mënyrë drastike. Për ne është interesante Lidhja e Prizrenit e vitit 1878, në të cilën krerët e popullit shqiptar nga vise të ndryshme shprehin pakënaqësi për shkak të territoreve që i përkasin Greqisë, Serbisë dhe Malit të Zi, dhe në të cilat jeton popullata shqiptare dhe i frikësohen pretendimeve. të fuqive të reja ballkanike ndaj pjesës tjetër të territoreve që ende janë pjesë e Perandorisë Osmane, dhe në të cilat ka popullsi shqiptare. Ata dalin me një kërkesë për një Vilajet Shqiptar, i cili do të përfshinte territoret e Shqipërisë së sotme dhe pjesë të Maqedonisë, Kosovës, Serbisë, Greqisë dhe Malit të Zi.
Në atë periudhë, nacionalizmi maqedonas ishte në fillimet e tij, dhe u shfaqën librat e parë që theksonin sllavët maqedonas, si të ndryshëm nga bullgarët dhe serbët. Dhe në këto kohë, njerëzit në këto territore jetojnë në shumë komunitete të ndryshme. Për shembull, popullsia rurale e cila është dominuese dhe analfabete, ka ende zakone fisnore, të cilat janë të mbështjella me maskën e krishtere ose myslimane. Përkatësia ndaj fesë, familjes, klanit dhe fisit, si dhe njohja me kafshët shtëpiake dhe natyrën, është primare për mbijetesën e tij. Popullsia e qytetit është e ekspozuar ndaj ndikimeve emancipuese, që vijnë përgjatë hekurudhës Beograd – Shkup – Selanik, dhe me krijimin e komunave kishtare-shkollore nga ekzarkati bullgar, ata tashmë fitojnë shkrim e këndim dhe arsimim, në një gjuhë më të afërt se sa me greqishten, dhe për këtë arsye, janë të pajisura me ide kombëtare bullgare. Në vitet në vijim, nacionalizmi maqedonas do të mbështetet nga ndikimi serb në Maqedoni, për të neutralizuar nacionalizmin bullgar që ka zënë rrënjë në mesin e borgjezisë.
Popullsia myslimane ndihej besnike ndaj Sulltanit si udhëheqës fetar, por princat, agallarët dhe bejlerët shqiptarë rezistuan dhe u kundërshtuan me prirjen e Portës, për të centralizuar perandorinë.
Në vitin 1912, Maqedonia gjeografike u nda, ndërsa Shqipëria, edhe pse shpalli pavarësinë, në fakt ishte e pushtuar nga ushtritë serbe, malazeze dhe greke. Si shteti serb ashtu edhe ai grek, shqiptarët i konsiderojnë si aleatët e fundit osmanë në Ballkan. Nën presionin britanik dhe austro-hungarez, njësia e fundit ushtarake greke u tërhoq nga Shqipëria në mars 1914, por një pjesë e madhe e popullit shqiptar, mbeti me banim në vendet fqinje. Kombi maqedonas mori shtetësinë e tij 32 vjet pas kombit shqiptar, kështu që ndërtimi i kombit maqedonas me gjuhë dhe alfabet të veçantë të kodifikuar dhe tekste historike me simbolet dhe mitet e veta kombëtare, filloi të ndërtohet në vitin 1944.
Kanë mbetur edhe dy-tri pjesë për ta bërë të plotë
Ne, nxënësit e viteve të 90-ta të shekullit të njëzetë, të ekspozuar ndaj librave historikë, në të cilat shënohet Maqedonia Etnike, bashkimin e Egjeut, Vardarit dhe Pirinit e perceptuam si nevojë reale për realizimin e drejtësisë maqedonase. Politikën shtetërore të Serbisë, Bullgarisë dhe Greqisë ndërmjet dy luftërave botërore e interpretuam si armike, antimaqedonase dhe mizore. Çdo njeri empatik është i prekur nga fati fatkeq i maqedonasve të dëbuar dhe të vrarë, si dhe atyre që kanë mbetur në Greqi, dhe që janë torturuar aq shumë sa u është dashur të ndryshojnë identitetin e tyre. Me shumë emocione kënduam nëpër stadiumet e futbollit, kënduam këngë që do ta bashkojnë Maqedoninë me të gjithë maqedonasit. Ne ndjemë bashkim dhe përkatësi, dhe kënaqëm një nevojë të thellë njerëzore për përkatësi. Dhe këdo që sfidonte arsyen e gëzimit dhe bashkimit tonë, ne e perceptonim si armik. Kemi zhvilluar urrejtje dhe qëndrim agresiv ndaj armiqve të Maqedonisë. Pra, a nuk është gjithçka njësoj kur bëhet fjalë për nevojën e bashkimit të shqiptarëve? A nuk bazohet kjo nevojë edhe në përkatësinë e fortë, ndjeshmërinë dhe dashurinë vëllazërore mes të gjithë shqiptarëve, që vuajtën në vende të ndryshme ku ishin minoritet? A është e çuditshme që ata janë agresivë, nëse sfidojmë dëshirën e tyre për një Shqipëri të bashkuar Etnike? A është kërcënim për ne nëse këndojnë këngë nacionaliste në Shqipëri, Kosovë dhe Maqedoni?
A nuk është kjo filli që na lidh së bashku?
Të gjithë kemi nevojë për përkatësi. Ne të gjithë kemi nevojë të pranohemi. Të jemi të dashur dhe të duam. Dhe kur nuk na duan, ose nuk na pranojnë, na aktivizohet frika, atëherë ne shkojmë në sulm drejt ekspozuesit të pasigurisë sonë.
A nuk është kjo e zakonshme për të gjithë njerëzimin?
Thelbi ynë është i përbashkët, pavarësisht se çfarë shkrimi përdorim, çfarë gjuhe flasim dhe çfarë idesh e mitesh besojmë. Kur ta shohim këtë, urrejtja do të shkrihet dhe pastaj do të lulëzojë vëllazëria dhe bashkimi mes njerëzve. Gjuha jonë emocionale është e njëjtë. Nevojat tona themelore njerëzore janë të njëjta.
Ne morëm pjesë në dy luftëra të tmerrshme botërore. Dhe ne ende krijojmë luftëra. Dhe ne dëgjojmë dhe bindemi dhe vdesim. Të gjitha këto i kemi të përbashkëta.
Ne marrim pjesë në fushata zgjedhore si tifozë dhe gëzohemi kur përçmojmë kundërshtarët tanë. Dhe ata gëzohen kur na shajnë. Dhe këtë e kemi të përbashkët. Pra, pse kundërshtohemi kur sillemi njësoj?
Është mirë që ndonjëherë t’u përgjigjesh këtyre pyetjeve. Deri atëherë, ne do të urrejmë njëri-tjetrin, ndërsa të tjerët do t’i japin formë jetës sonë, ne do të kemi frikë, ndërsa të tjerët do të udhëheqin politikën tonë.
Aleksandër Mitrov
Aleksandar Mitrov është një vëzhgues kureshtar i sjelljes njerëzore. Në jetën politike në Maqedoni, ai merr pjesë në ngjarje në të cilat sheh potencial për ndryshim revolucionar në shoqëri. Përvoja e tij më e rëndësishme në jetë, janë përvojat e tij të përditshme me veten dhe njerëzit përreth tij. Shpesh nuk e di se çfarë dëshiron. Me diplomë nga një universitet privat në të cilën shkuar politikolog. Përpiqet të jetojë sipas asaj që ka në zemër. Beson se bota lehtë mund të ndryshojë rrënjësisht, nëse njerëzit heqin qafe frikën e tyre ekzistenciale. Ai u tregon histori turistëve, dhe jep mësime tango argjentinase. Mund ta takoni në ahengjet vallëzuese në Shkup.
Портрет на Александар Митров
