Современите балкански општествено-политички заедници би можеле да ги опишеме најлесно со синтагмата „трагање по изгубеното“. Со ова би можело да се опише она што на Балканот е проблем кој опстојува веќе век и половина а тоа е потребата секогаш одново и одново да се исцртуваат национални граници и да се реиспишува историјата на сопствената нација и идентитет.
„Секоја нова генерација повторно ја чита и пишува историјата“
Познато е дека секоја нова генерација повторно ја чита и ја пишува историјата, но сепак проблемот настанува тогаш кога тоа препрочитување на историјата се прави во чисто политички цели.
Историјата како наука, секогаш била корисна подлога за исцртување на граници, креирање легенди и национални митови, предимно поради нејзината изразито социјална функција- воспитување на помладите генерации.
Современоста иако донесе низа нови сфаќања и научни погледи, сепак не продре насекаде еднакво. Балканот е интересно подрачје, каде во јавниот дискурс сеуште е присутно она што другите веќе одамна го беа оставиле во XIX век- историското право да се има држава. Имено според принципот на историското право, држава и народ смеат да бидат само оние кои што ќе покажат територијален и народносен континуитет на определен простор. Од друга страна накратко срочено современото сфаќање за државата и државноста, вели дека држава може да има секој оној што ќе успее да обезбеди основни општествено-економски услови за функционирање на една општествено-политичка заедница. Двете гледишта непомирливо се судираат и се извориште на низа проблеми.
Македонскиот случај е особено интересен за разгледување.
Годинава изминуваат 80 години од постоењето на Македонија како држава, но сеуште како да преовладува чувството дека сме на самиот почеток.
Изминатите триесет години ги испишавме со криминални дејанија, разграбување и осиромашување на народот, а врз се тоа се вгнезди и негирање на македонскиот идентитет и правото на македонскиот народ да основа и има своја држава. Распадот на СФРЈ, кај соседните држави сосема слободно можеме да кажеме дека беше сфатен како распад на дотогашната политичка реалност, па секој согласно своите наоаѓања, ги реафирмира своите ставови во однос на тоа „Чија е Македонија“. Стануваше збор за отворени претензии кон територијата на државата, но и отворен чин на негирање на правото еден народ да заснова држава и да го определи слободно карактерот и идентитетот на својата држава. Цели генерации на луѓе се родија и израснаа во услови на негирање и отфрлање!
„Секој национализам е механизам за отфрлање на туѓото и истакнување на своето“
Погоре изнесената ситуација, неминовно се одрази и врз македонските општествено политички збиднувања. Во македонскиот политички дискурс, како одбранбен механизам се посилно се изразуваше и се издефинира македонскиот национализам.
Впрочем секој национализам е само тоа, механизам за одбрана од „другите“, отфрлање на туѓото и истакнување на своето. Кога општествената реалност е неподнослива, политичките елити го канализираат сеќавањето на убавото и славното минато, време кое престанало да постои во моментот кога некои туѓи на нас лица ја презеле власта и не предале.
Народот вообичаено реагира емотивно на се тоа, па така брзо заборава на сите други проблеми, не поставува никакви други политички барања освен реафирмирање и ресоздавање на тоа „среќно време“. Така започнува трагањето по изгубеното, иако никој не знае и нема ефективен метод, како минатото да го преслика во сегашноста и да го оживее во неговата полна слава.
Како што видовме погоре, за раѓањето на еден потрага по изгубеното секогаш има економски и политички фактори или подобро речено услови и предуслови. Во контекстот на Македонија, нечовечкото негирање на македонецот, неговото право на своја држава и воопшто се македонско беше политичкиот предуслов. Економскиот предуслов лежи во нискиот животен стандард, комплетната беда и нефункционалност на систем, па така национализмот беше одличен начин да се замаскира ограбувањето на народот кое се случуваше на очиглед на сите нас.
„Духовите на минатото го зазедоа предното место во утврдување на тоа кој е крив за сегашната состојба“
Духовите од минатото често се ставаат и во контекст на иднината или како што нашите политичари често умеат да речат „патот кон прогресот“. Навидум нелогичен термин, секојдневна тема, бидејќи прогресот сам по себе филозофски гледано значи напредок, патување од една состојба до друга. Колку овој нелогичен израз во суштина ја дообјаснува нелогичноста на нашиот пристап кон напредокот е сосема посебна приказна и интересно поле за размислување. Нашата држава како една од мноштвото земји кои по 1991 година го променија политичкиот систем, од еднопартиски во повеќепартиски, наеднаш стави крај на старото искуство. Одново реизградувајќи го општеството, трудејќи се да се вклопи во современите политички текови и новата светска политика, тргна по „патот на прогресот“. За да определиме што е посакуваниот прогрес и кој прогрес сакаме да го постигнеме, треба пред се да ја согледаме перцепцијата на народот, од кој патем произлегуваат и неговите раководители- политичарите. Македонија како земја која во периодот пред Втората светска војна беше сиромашна, заостаната во инфраструктурниот, производниот сектор, со голема стапка на неписменост, без здравствена заштита, во период 1944-1991 напредуваше силно. Незавлегувајќи длабоко во историските процеси, доволно е да кажеме дека основниот дел од економско производната база, образованието, здравствената заштита, мношто културни институции беа формирани токму тогаш. Ова самото по себе беше огромен напредок на целокупноста наречната македонско општество. Независноста донесе нови предизвици. Повеќепартиски систем, нови економски политики, нова политичка реалност во светот, безмалку се загубија сите ориентири на дотогашното општество. Тука духовите на минатото односно историјата го зазедоа предното место во утврдување на тоа кој е крив за сегашната состојба. Се создаде една политичка клима која безмерно се поклопува со идеите на Али ефенди од XVIII век. Еден интелектуалец во османлиската држава, кога истата ги доживеа најголемите порази предложи едно интересно решение: „Сегашната состојба е лоша, бидејќи ги заборавивме добри обичаи од минатото“. Непознавајќи го овој автор но сите политики кои ги градеа властите одеа кон овој прилог.
Раскрстување со душманите од минатото, лустрации, монографии, политичка пропаганда и уверување во „исконскиот корен“ на македонецот. Новата власт соочувајќи се со проблемите кои ги натрупа предходната власт, додека ги бркаше духовите на минатото, истите проблеми се обидува да ги реши со она што условно би се нарекло духови на иднината.
Ставено во секојдневен контекст тоа би биле оние среќни денови кои сите ќе ги доживееме по интеграцијата во ЕУ и НАТО. Што е суштинското на двете политики? Двете се базираат само на зборови, со без воопшто или со сосема малку практични дела. Директно кажано две потполно нефукционални спротивности. Сходно на политичките поделби овие два духа се надвија над населението, делејќи ги, покрај веќе постоечките поделби на уште една а тоа е прогресивни или заглавени во минатото. Безмалку овие категории функционално не одговараат ниту на едната ниту на другата група. Накратко речено едно општество во кое владее популизам, но никако здраворазумна држвана политика на надворешен и внатрешен план.
Ситуацијата на општествено ниво стана дотолку потрагична што по независноста се издефинираа неколку архетипови на „вистински Македонец“. Најпрво вистинскиот Македонец требаше да биде антикомунист, односно да ги претпочита демохристијанските вредности. Потоа вистинскиот Македонец требаше да биде страстен поддржувач на либералниот капитализам, да жали и кука за необединетата татковина, сонувајќи дека еден ден ќе држи партиски конгрес во Солун. До пред 7-8 години, кон вистинското македонство беше налепена и антикоманијата, која требаше да помогне да се согледа фактот дека македонскиот идентитет е вековен и дека од Македонија постаро е само Сонцето. Антокоманијата ја промени и визурата на главниот град, кој беше облепен со стиропор и премачкан со гипс, па доби неокласичен изглед. Лошиот квалитет и изработка, ни овозможи само десетина години потоа запрепастено да гледаме како тие објекти се распаѓаат, речиси еднакво како што се распадна целиот концепт на антикоманија. Од 2018 година па наваму се издефинира последниот тип на Македонец. Тоа е оној Македонец кој прво е граѓанин на светот, кој се откажал од се свое, кој клечешкум им удоволува на сите, Македонец чие постоење и култура претставуваат проблем за неговата евроинтеграција, па постојано закопува по некое делче од себе си. Сумарно погледнато во текот на 30 години Македонецот кој тргна во независноста полн со себе си и своето славно минато, заврши кон тоа да биде Македонец без никаква суштина, сиромашен, но сепак со вечна надеж во евроинтеграциите за кои треба да жртвува се, та дури и себе си.
Реалноста пак ни говори дека ние едноставно сме на пат по кој трагаме по изгубеното минато односно изгубената иднина. Тоа постојано трагање, барање на своето место под сонцето, обидување да се позиционираме некаде во минатото или во сегашноста, ни оневозможи да согледаме каде се наоѓаме во моментот. Сегашноста пак ни е прилично грда и мачна. Живееме во земја во која надворешниот долг надмина 60% од вкупниот буџет на државата, каде не функционира ниту еден дел од општествено политичкиот систем, па се добива впечаток дека се се прави некако на шкрги а се живее по инерција и на вересија. На слично ниво сме како нашите предци кои во услови на османлискиот полуфеудализам работеле само онолку колку што е нужно за да се преживее, сфаќајќи дека колку повеќе се вложуваат, толку повеќе губат.
Потрагата по изгубеното славно минатото и по изгубената среќна иднина, постојаното меѓусебно обвинување, успеа од нашето општество да создаде една руина. Под руината се сите оние кои во изминативе години беа ограбувани, додека им беа кажувани разноразни националистички приказни или согледби и манифестации на среќната иднина. За крај би можело да се каже дека извесна вина за настанатата ситуација имаат токму оние кои се под руината.;
Нашата незаитересираност, инертност, ставањето на личниот интерес во преден план, занемарувајќи го колективното добро, слепата верба упатена кон партиските водачи, е она што исклучително поволно влијаеше да ни се случи ова што сега го живееме.
„Патриотизмот не е во знамињата, зборовите, симболите, Патриотизмот е во работата, трудот, унапредувањето на земјата и животот“
Човекот од друга страна пак е битие кое нужно мора да се бори за да опстои. Робот се бори за слобода а слободниот човек за совршенство, запишал Сандански. Борбата што ни предстои пред нас, е борба за основниот минимум, за функционална држава, за економски просперитет. Тоа нема да дојде само од себе и само со инвоцирање на разноразни славопојки. Патриотизмот не е во знамињата, зборовите, симболите, патриотизмот е во работата, трудот, унапредувањето на земјата и животот. Додека не направиме и не видиме дела кои ќе не унапредат, ние не сме европска земја, ние не сме Северна Македонија, не сме ниту Македонија, ние сме „Трите вилаети“ управувани од султани кои сами ги избираме за да не бијат со камшикот платен со наши пари, да го тегнеме ропството кое сами си го нагрбуваме мислејќи дека сме слободни. Патриотизмот не е само посетување на гробишта, веење знамиња, правење на панихиди и држење еулогиуми. Постојана борба за подобро, пристоен живот, човечки живот и бескрајна работа во полза на својот народ, татковината и човештвото воопшто, тоа се дела на патриотизмот.
Нашето трагање по изгубеното ќе заврши тогаш, кога она што сакаме да го постигнеме ќе го сработиме, ненадевајќи се на нечија добра волја, неопивајќи се од духот на национализмот, нетруејќи се со бесполезното сонување за идните времиња и кога ќе се откажеме од сфаќањето дека само некој од надвор со цврста рака, може да ни ја гарантира државата и нашата добробит!
Komunitetet sociale dhe politike bashkëkohore ballkanike mund të përshkruheshin më lehtë me shprehjen “në kërkim të të humburve”. Me këtë mund të përshkruhet ajo që në Ballkan është problem që ekziston për një shekull e gjysmë, dhe ajo është nevoja për të tërhequr kufijtë kombëtarë vazhdimisht, dhe për të rishkruar historinë e kombit dhe identitetit të personal.
“Çdo brez i ri përsëri rilexon dhe shkruan historinë”
Dihet që çdo brez i ri rilexon dhe shkruan historinë, por problemi lind kur ky rilexim i historisë bëhet thjesht për qëllime politike.
Historia si shkencë gjithmonë ka qenë një bazë e dobishme për tërheqjen e kufijve, krijimin e legjendave dhe miteve kombëtare, kryesisht për shkak të funksionit të saj të veçantë shoqëror – edukimin e brezave të rinj.
Ndonëse moderniteti solli një sërë kuptimesh dhe pikëpamjesh të reja shkencore, ai nuk depërtoi kudo në mënyrë të barabartë. Ballkani është një zonë interesante, ku në diskursin publik është ende e pranishme ajo që të tjerët, kohë më parë kishin lënë pas në shekullin e 19-të – e drejta historike për të pasur shtet. Domethënë, sipas parimit të së drejtës historike, shtet dhe komb mund të jenë vetëm ato që tregojnë vazhdimësi territoriale dhe etnike në një hapësirë të caktuar. Nga ana tjetër, shkurtimisht, kuptimi modern i shtetit dhe shtetësisë thotë se kushdo që arrin të sigurojë kushte themelore socio-ekonomike për funksionimin e një bashkësie socio-politike, mund të ketë shtet. Të dy këndvështrimet përplasen në mënyrë të papajtueshme dhe janë burimi i një sërë problemesh.
Rasti maqedonas është veçanërisht interesant për t’u shqyrtuar.
Sivjet bëhen 80 vjet nga ekzistenca e Maqedonisë si shtet, por ende mbizotëron ndjenja se jemi në fillim.
Ne i kemi shkruar tridhjetë vitet e kaluara me vepra kriminale, plaçkitje dhe varfërim të popullit, dhe mbi të gjitha është mohimi i identitetit maqedonas dhe të drejtës së popullit maqedonas për të krijuar dhe pasur shtetin e tij. Shpërbërja e RSFJ-së, në mesin e vendeve fqinje, mund të themi fare lirisht se u kuptua si shpërbërje e realitetit të deriatëhershëm politik, kështu që të gjithë sipas konstatimeve të tyre riafirmojnë qëndrimet e tyre në lidhje me “E kujt është Maqedonia”. Bëhej fjalë për pretendime të hapura ndaj territorit të shtetit, por edhe një akt të hapur të mohimit të së drejtës së një kombi, për të themeluar një shtet, dhe për të përcaktuar lirisht karakterin dhe identitetin e shtetit të tij. Breza të tëra njerëzish lindën dhe u rritën në kushte mohimi dhe refuzimi!
“Çdo nacionalizëm është një mekanizëm për refuzimin e të tjerëve dhe nxjerrjen në pah të vetes”
Situata e lartpërmendur, pashmangshmërisht pati ndikim në gjendjen shoqërore dhe politike të Maqedonisë. Në diskursin politik maqedonas, nacionalizmi maqedonas shprehej dhe përkufizohej gjithnjë e më shumë si mekanizëm mbrojtës.
Në fund të fundit, çdo nacionalizëm është pikërisht ai, një mekanizëm mbrojtës kundër “të tjerëve”, që refuzon të tjerët dhe nxjerr në pah të vetat. Kur realiteti shoqëror është i padurueshëm, elitat politike kanalizojnë kujtesën e së kaluarës së bukur dhe të lavdishme, kohë që pushoi së ekzistuari në momentin kur disa të panjohur për ne, morën pushtetin dhe na tradhtuan.
Populli zakonisht reagon emocionalisht ndaj gjithë kësaj, kështu që shpejt i harron të gjitha problemet e tjera, nuk bën asnjë kërkesë tjetër politike, përveç riafirmimit dhe rikrijimit të asaj “kohe të lumtur”. Kështu fillon kërkimi për të humburën, megjithëse askush nuk di, dhe nuk ka asnjë metodë efektive, se si ta pasqyrojë të kaluarën në të tashmen, dhe ta ringjallë atë, në lavdinë e saj të plotë.
Siç e pamë më lart, ka gjithmonë faktorë ekonomikë e politikë, ose më mirë, kushte dhe parakushte për lindjen e një kërkimi për të humburën. Në kontekstin e Maqedonisë, mohimi çnjerëzor i maqedonasit, e drejta e tij për shtetin e tij dhe gjithçka maqedonase, në përgjithësi ishte parakusht politik. Parakushti ekonomik qëndron në standardin e ulët të jetesës, mjerimin e plotë dhe mosfunksionalitetin e sistemit, ndaj nacionalizmi ishte një mënyrë e shkëlqyer, për të maskuar plaçkitjen e njerëzve, që po ndodhte në pamje të qartë për të gjithë ne.
“Fantazmat e së shkuarës kanë zënë vendin e parë në përcaktimin se kush është fajtor për gjendjen aktuale”
Fantazmat e së shkuarës, shpesh vendosen në kontekstin e së ardhmes, ose siç dinë të thonë shpesh politikanët tanë “rruga drejt progresit”. Një term në dukje i palogjikshëm, një temë e përditshme, sepse vetë progresi filozofikisht, do të thotë përparim, një udhëtim nga një gjendje në tjetrën. Se sa kjo shprehje e palogjikshme shpjegon në thelb palogjikshmërinë e qasjes sonë ndaj progresit, është një histori krejtësisht e veçantë dhe një fushë interesante e mendimit. Vendi ynë, si një nga vendet e shumta që ndryshuan sistemin politik pas vitit 1991, nga një partiak në shumë partiak, papritur i dha fund përvojës së vjetër. Duke rindërtuar edhe një herë shoqërinë, duke u përpjekur të përshtatet në rrymat moderne politike, dhe politikën e re botërore, ai ndoqi “rrugën e progresit”. Për të përcaktuar se cili është progresi i dëshiruar, dhe çfarë progresi duam të arrijmë, para së gjithash, duhet të perceptojmë perceptimin e popullit, nga i cili edhe liderët e tij – politikanët. Maqedonia, si vend që në periudhën para Luftës së Dytë Botërore ishte i varfër, i prapambetur në sektorin infrastrukturor, prodhues, me shkallë të lartë të analfabetizmit, pa kujdes shëndetësor, në periudhën 1944-1991 përparoi fuqishëm. Pa u thelluar në proceset historike, mjafton të thuhet se pjesa bazë e bazës së prodhimit ekonomik, arsimi, shëndetësia, shumë institucione kulturore, u formuan pikërisht atëherë. Ky në vetvete ishte një përparim i madh i të ashtuquajturës shoqëri maqedonase në tërësi. Pavarësia solli sfida të reja. Sistemi shumë partiak, politikat e reja ekonomike, realiteti i ri politik në botë, pothuajse të gjitha orientimet e shoqërisë së mëparshme humbën. Këtu, shpirtrat e së kaluarës, domethënë historia, zunë vendin kryesor në përcaktimin, se kush është fajtori për situatën aktuale. U krijua një klimë politike që përputhej me idetë e Ali Efendiut e shekullit të 18-të. Një intelektual në shtetin osman, kur përjetoi disfatat më të mëdha, propozoi një zgjidhje interesante: “Situata aktuale është e keqe, sepse i kemi harruar zakonet e mira të së shkuarës”. Duke mos e njohur këtë autor, por të gjitha politikat që u ndërtuan nga autoritetet, shkuan drejt këtij atashimi.
Pastrimi i hesapeve me armiqtë e së kaluarës, lustracionet, monografitë, propaganda politike dhe besimi në “rrënjën primordiale” e maqedonasit. Qeveria e re, duke u përballur me problemet e akumuluara nga qeveria e mëparshme, duke ndjekur fantazmat e së shkuarës, po përpiqet të zgjidhë të njëjtat probleme me ato, që kushtimisht do të quheshin fantazmat e së ardhmes.
E vënë në një kontekst të përditshëm, do të ishin ato ditë të lumtura, që do të përjetojmë të gjithë, pas integrimit në BE dhe NATO. Cili është thelbi i të dyja politikave? Të dyja bazohen vetëm në fjalë, me pak ose aspak veprime praktike. E thënë troç, dy të kundërta, krejtësisht jofunksionale. Ngjashëm me ndarjet politike, këto dy frymë, mbizotëruan mbi popullsinë, duke i ndarë ato, përveç ndarjeve tashmë ekzistuese, në një tjetër, progresive ose të mbërthyer në të kaluarën. Shumica e këtyre kategorive nuk i përgjigjen funksionalisht, as njërit dhe as tjetrit grup. Shkurt, një shoqëri në të cilën sundon populizmi, dhe jo një politikë e arsyeshme shtetërore, në nivelin e jashtëm dhe të brendshëm.
Situata në nivelin shoqëror u bë shumë më tragjike, saqë pas pavarësisë u përcaktuan disa arketipe të “maqedonasit të vërtetë”. Para së gjithash, një maqedonas i vërtetë duhet të jetë antikomunist, domethënë të preferojë vlerat demokristiane. Atëherë maqedonasi i vërtetë duhet të ishte një mbështetës i pasionuar i kapitalizmit liberal, duke vajtuar e vajtuar për atdheun e pabashkuar, duke ëndërruar se një ditë, do të mbante kongres partie në Selanik. Deri para 7-8 vjetësh, antikiziteti i ishte bashkangjitur maqedonizmit të vërtetë, e cila duhej t’i ndihmonte njerëzit të shohin faktin se identiteti maqedonas është shekullor dhe se vetëm Dielli është më i vjetër se Maqedonia. Antikiziteti ndryshoi edhe pamjen e kryeqytetit, i cili u suvatua me stiropor dhe u mbulua me allçë, kështu që mori një pamje neoklasike. Cilësia dhe punimi i dobët na lejuan të shikonim të habitur se si ato ndërtesa u shkatërruan, pothuajse si dhe i gjithë koncepti i antikizitetit. Nga viti 2018 e tutje po definohet lloji i fundit i maqedonasit. Ky është maqedonasi që së pari është qytetar i botës, i cili ka hequr dorë nga gjithçka e tij, i cili gjunjëzohet për t’i kënaqur të gjithë, një maqedonas që ekzistenca dhe kultura e tij janë problem për integrimin e tij evropian, kështu që ai vazhdimisht varros një pjesë të vetes. Si përmbledhje, gjatë 30 viteve, maqedonasi që filloi pavarësinë plot me veten dhe të kaluarën e tij të lavdishme, përfundoi të jetë një maqedonas pa asnjë substancë, i varfër, por ende me shpresë të përjetshme në integrimin evropian për të cilin duhet të sakrifikojë gjithçka. madje edhe vetveten.
Realiteti na tregon se ne jemi thjesht në një rrugë në kërkim të së shkuarës së humbur, pra të së ardhmes së humbur. Ky kërkim i vazhdueshëm, kërkimi i vendit tonë nën diell, përpjekja për t’u pozicionuar diku në të kaluarën, ose në të tashmen, na pengoi të shohim se ku jemi në këtë moment. E tashmja është mjaft e shëmtuar dhe e dhimbshme për ne. Jetojmë në një vend ku borxhi i jashtëm kalon 60%-shin e buxhetit të përgjithshëm të shtetit, ku nuk funksionon asnjë pjesë e sistemit social-politik, kështu që të krijohet përshtypja se gjithçka bëhet disi në gushë dhe se jetojmë. sipas inercisë dhe në veresi. Jemi në të njëjtin nivel me të parët tanë që në kushtet e gjysmë feudalizmit osman, kanë punuar vetëm aq, sa u duhej për të mbijetuar, duke kuptuar se, sa më shumë të përkushtohen, aq më shumë do të humbasin.
Kërkimi i të kaluarës së lavdishme të humbur dhe të ardhmes së lumtur të humbur, fajësimi i vazhdueshëm i njëri-tjetrit, arriti të krijoj një rrënojë nga shoqëria jonë. Nën rrënojat janë të gjithë ata që u grabitën në vitet e kaluara, ndërsa u treguan histori të ndryshme nacionaliste apo perceptime dhe manifestime të një të ardhmeje të lumtur. Së fundi, mund të thuhet se një pjesë e fajit për situatën e kanë pikërisht ata që janë nën rrënoja.
Mosinteresimi, inercia jonë, vënia në plan të parë e interesit personal, neglizhimi i së mirës kolektive, besimi i verbër drejtuar drejtuesve të partive, është ajo që ka ndikuar jashtëzakonisht shumë në atë që po jetojmë tani.
“Patriotizmi nuk është në flamuj, fjalë, simbole, patriotizmi është në punë, përparim të vendit dhe jetës”
Njeriu, nga ana tjetër, është një qenie që domosdoshmërisht duhet të luftojë për të mbijetuar. Robi lufton për liri dhe njeriu i lirë për përsosmëri, ka shkruar Sandanski. Lufta që na pret është një luftë për minimumin bazë, për një shtet funksional, për prosperitet ekonomik. Nuk do të vijë vetvetiu, dhe vetëm duke thirrur lëvdata të ndryshme. Patriotizmi nuk është në flamuj, fjalë, simbole, patriotizmi është në punë, punë, përparim të vendit dhe jetës. Derisa të bëjmë dhe të shohim veprime që do të na avancojnë, ne nuk jemi shtet evropian, nuk jemi Maqedonia e Veriut, nuk jemi as Maqedoni, ne jemi “Tre Vilajetet” që qeverisen nga sulltanët që i zgjedhim vetë, që të na rrahin me kamxhikun e paguar me paratë tona, të heqim skllavërinë që i imponojmë vetes duke menduar se jemi të lirë. Patriotizëm nuk është vetëm të vizitosh varrezat, të valëvitësh flamuj, të bësh shërbime përkujtimore dhe të lavdërosh. Patriotizmi është luftë e vazhdueshme për një jetë më të mirë, të denjë, jetë njerëzore dhe punë të pafund në dobi të popullit, atdheut dhe njerëzimit në përgjithësi, këto janë vepra të atdhedashurisë.
Kërkimi ynë për të humburën do të përfundojë kur të arrijmë atë që duam të arrijmë, duke mos shpresuar në vullnetin e mirë të askujt, duke mos u dehur nga fryma e nacionalizmit, duke mos u helmuar me ëndrrat e kota për kohët e ardhshme, dhe kur do të heqim dorë nga botëkuptimi se vetëm dikush nga jashtë me dorë të fortë, mund të na garantojë shtetin dhe mirëqenien tonë!
Васко Гичевски
Редакцијата на „Гласни идеи“ не нужно се согласува со ставовите изразени во колумната.
Васко Гичевски е роден во 1997 година во Битола. Дипломирал на Институтот за историја на Филозофскиот факултет при Универзитетот „Свети Кирил и Методиј“ во Скопје во 2020 година. Прогласен е за најдобро дипломиран студент на генерацијата и добитник е на наградата „26 Јули“ од Фондацијата „Франк Манинг“ за покажан особен успех во студирањето. Активно се занимава со проучување на социјалната историја на Османлиската империја (Османлиска Македонија). Автор е на повеќе научни трудови објавени во релевантни научни списанија и четири дигитални – интерактивни мапи на недвижното културно наследство од Османлискиот период во Скопје и Битола. Член е на претседателството на Здружението на историчарите на Република Македонија од 2021 година. Се истакнува во својата дејност во насока на истражување, публикување и популаризирање на марксизмот како политичка филозофија и пракса.
Vasko Giçevski
Redaktorët e Ide të zëshme nuk pajtohen domosdoshmërisht me pikëpamjet e shprehura në kollumnë
Vasko Giçevski ka lindur në vitin 1997 në Manastir. Ka diplomuar në Institutin Historik të Fakultetit Filozofik në Universitetin “Shën Kirili dhe Metodi” në Shkup në vitin 2020. Ai u shpall studenti më i mirë i diplomuar i gjeneratës dhe mori çmimin “26 korriku” nga Fondacioni “Frank Manning” për sukses të veçantë në studime. Ai është i angazhuar në mënyrë aktive në studimin e historisë shoqërore të Perandorisë Osmane (Maqedonia Osmane). Ai është autor i disa punimeve shkencore të botuara në revista shkencore përkatëse dhe katër hartave digjitale-interaktive të trashëgimisë kulturore të patundshme nga periudha Osmane në Shkup dhe Manastir. Nga viti 2021 është anëtar i kryesisë së Shoqatës së Historianëve të Republikës së Maqedonisë. Ai veçohet në veprimtarinë e tij në drejtim të kërkimit, botimit dhe popullarizimit të marksizmit si filozofi dhe praktikë politike.
