Unë personalisht mendoj se shumë nga korporatat e perceptojnë punëtorin e ri si një limon. Si një limon të cilit do t’i ofrojnë një kullesë. Korporatat kërkojnë dhe kanë nevojë për punëtorë të rinj gjithnjë e më të mjerueshëm për të realizuar fitimet e tyre të ngushta të biznesit. Korporatat janë ato që duhet të ju shkelet në bisht. Për të dalë nga mjerimi duhet të shikojmë veten dhe të dalim nga roli i viktimës që është një fenomen tipik në shoqërinë maqedonase, se të gjithë e kanë keq d.m.th. më të keqen, derisa ata që vërtet e kanë keq nuk të mund të marrin radhën nga ata që ankohen vazhdimisht për gjithçka.
Ne duhet të ndalojmë së luajturi viktima për veten tonë personalisht dhe më pas në mënyrë që ata të mos munden të ofrojnë paga minimale për punë maksimale. Fajin e kanë korporatat, por do të shtoja se fajin e kanë ato në qeveri që na janë futur me emrin “investitorë të huaj” për të menaxhuar tregun e punës në Maqedoni. Punëtorët e rinj janë të cenueshëm për sa i përket të drejtave të tyre të punës. Punojnë pa u nënshkruar kontrata e punës, punojnë pa kushte elementare dhe pa të drejta të kënaqura të punës.
Punëtori i ri mendon të largohet nga vendi. Si të ikë nga këtu. Si të shpëtojë nga këtu. Ndoshta do të shkojë në më mirë, ndoshta edhe në më keq. Punëtori i ri luan kumar me fatin e tij. Punëtori i ri mendon për të nesërmen. Si do ta kalojë ditën nesër? Punëtori i ri mendon për shëndetin e tij mendor edhe për sfidat e tij. Punëtori i ri mendon për Zotin dhe se si do ta ndihmojë që t’i ndriçojë ditën. Punëtori i ri mendon se çfarë do të hajë nesër dhe si do të jetë jeta e tij nëse relaksohet pak. Të drejtat sociale dhe të punës nuk janë të kënaqura te punëtori i ri. Punëtori i ri ndihet i izoluar dhe i vetmuar. Shpesh me sfida dhe probleme psikologjike.
Është kaotike të jesh punëtor i ri, ke përpara një luftë që duhet të luftosh për ta mbrojtur. Kërkohet shumë nga punëtori i ri dhe shumë pak vlerësohet. Shoqëria e sëmurë e sotme, e sëmur punëtorin e ri dhe i imponon sistematikisht se si të sillet dhe e indoktrinon. Të jesh punëtor i ri do të thotë të pajtohesh me faktin se jo gjithmonë do të kesh para për të i lejuar vetes atlete, xhinse dhe do të kursesh. Kursimi do të bëhet stili juaj i jetesës.
Nga ana kulturore, punëtori i ri është i gjymtuar për shkak të mungesës së hapësirës për të shprehur krijimtarinë e tij, lojërat sociale të zhdukura si bilardo, shigjeta, shah, tavëll, bowling, të cilat janë edhe rezultat i mediave antisociale. Punëtorit të ri i mungojnë kafenetë e shoqërueshme ose të njohura si shtëpitë e lojërave, si në atë kohë karuseli, bilardo, makina elektrike që përplasen. Pikërisht kjo i mungon, socializimi. Ne duhet të mësojmë se si është të jetosh me mjete të mjaftueshme.
Shoqëria është e sëmurë dhe ne duhet të mendojmë shumë në nivel mikro për të kuptuar saktësisht se ku kemi gabuar. Kapitalizmi është arsyeja kryesore pse punëtori i ri ndihet i dobët dhe i trishtuar. Të heqësh kohën tënde të lirë përmes punës shtesë në një festë është gjëja më e keqe që mund të bëjë sistemi dhe ka gjithmonë një zë të brendshëm që thotë “mbyll gojën, mund të jetë edhe më keq” në krahasim me zërin që duhet të thotë “lufto, mundet edhe më mirë”. Gjithmonë mund të jetë më keq në Maqedoni, por le të luftojmë që të jetë më mirë për të gjithë ne. Le të jemi kritikë dhe të mendojmë për të nesërmen dhe brezat tanë të ardhshëm. Në çfarë lloj bote duam që ata të jetojnë? Një botë torturash dhe vuajtjesh, ose në një botë të mirë dhe të drejtë. E gjithë kjo kërkon investime dhe presion ndaj qeverisë me protesta të përditshme dhe mosbindje civile. Mungesa e kohës së lirë është rezultat i mediave antisociale që e mban të riun në ankth dhe stres. Vetëm presioni mund të sjellë ndryshime. Ai që nuk merr pjesë në ngjarjet e qytetit të tij nuk është qytetar i mirë, por i keq. Për të qenë një qytetar i mirë, duhet të fillojmë në nivelin individual nga vetja, të fillojmë të pyesim veten për veprimet tona ndaj vetes dhe natyrës, si e kalojmë kohën e lirë etj. Mantra më e keqe është ajo “kujdes për veten” në të cilën punëtori i ri bëhet egoist. Kapitalizmit i duhen sa më shumë punëtorë egoistë që të ketë sukses. Le të mos i lëmë të ndikojnë tek ne dhe në shëndetin tonë. Le të jemi të bashkuar dhe unikë. E gjithë kjo tingëllon mirë në letër, por në praktikë është e vështirë dhe kërkon punë dhe përpjekje. Puna që kemi bërë një ditë do të shpërblehet sepse nuk do të jemi më punëtorë të shfrytëzuar.
Punëtorët e rinj me pagë minimale luftojnë për të mbijetuar dhe punojnë shumë për të përballuar jetesën dhe sa për të humbur shëndetin e tyre. Por fitimi është të shpenzojmë aq sa na mjafton për të jetuar dhe jo të hedhim para sikur të rriten në pemë. Nëse duam që të rinjtë të qëndrojnë në Maqedoni, duhet një strategji për t’i stimuluar ata me një jetë më të mirë se jashtë vendit. Strategjia është e thjeshtë, në thelb të gjithë e dimë se çfarë na duhet për një jetë më të mirë në Maqedoni, rrugë, spitale, institucione, institucione arsimore, të rinovuara nga brenda dhe pa staf partiak, e gjithë kjo është e vështirë të arrihet në një shoqëri të korrupsionit të imët. Mbetet që një e nesërme më e mirë pa sakrifikuar nga komoditeti nuk është e mundur. Ne kemi nevojë për një pagë minimale më të lartë, siguri shëndetësore, mbrojtje sociale, programe për më të rrezikuarit. Duhet të ketë programe të tilla që realisht do të zbatohen sa më shpejt. Unë do të shtoja se ato programe duhet të jenë të disponueshme edhe për më të cenuarit.
Ne kemi nevojë për rritje të përdorimit të biçikletave për të reduktuar kaosin e trafikut të krijuar në qytet nga semaforët dhe trafiku i projektuar për më shumë automjete sesa biçikleta. Ndoshta gjëja më e madhe që mund t’i rezistojmë kapitalizmit është nëse fillojmë të përdorim biçikletat. Ky ndryshim në dukje i vogël mund të krijojë ndërprerje të mëdha në biznesin e automjeteve. Le ta shohim biçikletën si mjetin e vetëm të transportit. Vetëm atëherë do të shohim ndryshim të vërtetë, kur të rrisim nivelin e çiklistëve në rrugë, sepse kjo do të ulë fitimet e pikave të karburantit dhe që automatikisht do të godasë edhe kapitalin e tyre. Kjo është arsyeja pse ata kanë frikë nga idetë e tilla progresive midis punëtorëve të rinj dhe përpiqen të mbytin të gjitha mediat që raportojnë në mënyrë të pavarur. Edhe idetë më të vogla progresive janë problem për kapitalin e madh.
Punëtorët e rinj përballen me një sërë sfidash dhe një jetë e tillë vetëm sa mund t’i bëjë ata më të fortë dhe më të suksesshëm. Një det i qetë nuk e bëri askënd kapiten. Një kapiten bëhet në ujërat e egra. Lëreni ujin të rrjedhë nëpër dërrasat tona nga kuverta e anijes sonë të rinisë. Punëtori i ri arrin të përballojë të gjitha betejat psikologjike dhe sociale me burime dhe mundësi të kufizuara në kushte ku dikush tjetër do të pyeste nëse kjo është rruga e duhur për të. Është një sfidë të jesh një punëtor i ri në këtë shoqëri, dhe kjo përvojë do ta ndihmonte këdo që të bëhej më i fortë dhe më i vendosur në besimet dhe qëndrimet e tij. Nga balta del diamanti. Me këtë rast dua të dërgoj një përshëndetje të madhe mbështetjeje për çdo punonjës shëndetësor që me vite ka qen vullnetar për të arritur në punën aktuale sepse sistemi shëndetësor është në gjunjë, është shkatërruar sistematikisht nga mungesa e stafit të ri dhe të kualifikuar. Kjo po ndodh kudo sepse të rinjtë realisht nuk mund të gjejnë një punë me pagesë dhe sepse shumë prej tyre janë në një situatë të palakmueshme.
Përshëndetje dhe apel për mbështetje për të gjithë ata që punojnë me pagë minimale dhe që jetojnë jetën pavarësisht gjithçkaje, nga djersa e mundi. T’u japim mbështetje morale të gjithë atyre që përveç problemeve personale punojnë edhe me problemet e të tjerëve dhe kjo është natyra e punës së tyre. Punëtorët e rinj janë të bashkuar në fatin e tyre, cili nuk është i lehtë për t’u jetuar. Në kushtet e largimit të personelit dhe mungesës së të rinjve që do të bëjnë punën, mund të konfirmoj se është e lehtë të gjesh dhe të humbasësh një punë në këto kushte. Punëtorët e rinj duhet të kuptojnë se këto janë ende kohë të mira kur ju mund të zgjidhni se për çfarë do të punoni. Në çdo gjë të keqe ka diçka të mirë. Një shoqëri më e mirë dëshirohet për të gjithë ne, sepse ne i meritojmë të gjitha. Çdo hap i vogël është një hap, por ne gjithashtu mund të bëjmë një hap prapa në përparimin personal.
Dua të shtoj se këtë rubrikë dua ta përdor për të gjithë heronjtë e njohur dhe të panjohur të ditëve të sotme, të cilët po përballen me të gjitha sfidat në rrugën për t’u bërë qytetarë të ndershëm dhe për të jetuar nga mundi dhe djersa e tyre. Së fundi, unë dua të ofroj zgjidhje se si të kurseni para kur bëni blerje. I riu duhet të fillojë të kursejë. Nëse ai dëshiron të mbijetojë me një pagë minimale, duhet të ketë kujdes se për çfarë i shpenzon paratë e tij. A po e shpenzoni atë për mallra të qëndrueshme apo të disponueshme? Një kavanoz me ajvar ose ëmbëlsirë kushton rreth 150, 200 denarë, por nga ajo mund të hani dy deri në tre ditë, cedevita kushton rreth 200 denarë, por me një paketë cedevita kurseni në 4 shishe koka, kikirikë dhe salep. blihen më shpesh sepse janë më të lira dhe kanë vlera ushqyese. Ushqimi i shëndetshëm është më i lirë. Ushqimi i hedhurinave është më i shtrenjtë, patatet e skuqura dhe ushqimet janë më të shtrenjta.
I riu gjithashtu rrotullon shpesh, kështu që nuk ka kohë të lirë, duhet të ndalojmë së rrotulluari dhe të ndezim trurin tonë dhe të fillojmë nga këtu, nga vetja. Kjo duhet të ndodhë menjëherë dhe tani, përndryshe e njëjta sjellje do të na sjellë të njëjtat rezultate. Nëse duam të godasim objektivin, duhet ta drejtojmë topin në të djathtë dhe të përpiqemi të gjuajmë përsëri. Nuk ka anulim. Jeta është një dhuratë, jeta është si një tortë, ju nuk mund ta keni atë dhe ta hani atë në të njëjtën kohë – ju vendosni se çfarë do të bëni me këtë dhuratë.
Teodor Petkoski
Lektoroi E. M.
Përktheu E. M.
Redaktorët e “Ide të Zëshme” nuk janë domosdoshmërisht dakord me qëndrimet e shprehura në tekst.
Teodor Petkovski është aktivist i vjetër dhe dashamirës i gjuhëve të huaja. Ai flet disa gjuhë të huaja, ndër të cilat më të spikaturat janë shqipja, greqishtja dhe portugalishtja, përveç anglishtes dhe gjuhëve ballkanike në nivele të ndryshme të rrjedhshmërisë. Shqipja është kënaqësia më e madhe që ka mësuar dhe shquhet për të. Që në moshë të re ka qenë aktivist i lëvizjeve kundër brutalitetit policor, Anima Mundi, Plenumit Studentor, Solidariteti dhe organizatave të tjera me orientim majtas dhe i jep mbështetje të madhe qendrës sociale “Dunja”. Dëshira e tij më e madhe në jetë është të bëhet përkthyes kur të mbarojë studimet. Është punëtor, i ndershëm, i ndritur, i ndershëm dhe me shpirt luftarak. Ai lufton me rrethanat dhe thotë për veten “Unë nuk dorëzohem, as ti!”.
