Intervistë me Jana Petreska, pjesë e “Kontra Kuadrit”
“Kotra Kuadër” është një iniciativë e pavarur kulturore që organizon ngjarje të angazhuara shoqërore me shfaqje filmash, të ndjekur nga diskutime. Ekziston që nga viti 2013, ndërsa nga viti 2017 në kuadër të “Kontra Kuadër” funksionon edhe biblioteka.
Jana Petreska është psikologe, master në psikologji klinike dhe psikoterapiste e Geshtalt në trajnim. Aktivist dhe vullnetar, anëtar i “Kontra Kuadër” që nga viti 2017, themelues i bibliotekës së “Kontra Kuadër” e cila funksionon mbi parimin “merr – largohu”. Ajo është një dashnor i artit dhe natyrës.
Nikola Shindre: “Kontra Kuadër” është një nga iniciativat kulturore në Manastir që arriti të mbijetojë për një dekadë me dyqind shfaqje filmash dhe diskutime. Është diçka për t’u lavdëruar, por në të njëjtën kohë është edhe obligim – të vazhdohet më tej.
Mënyrat e funksionimit të të gjitha nismave ndryshojnë shumë në kohë dhe hapësirë, por në thelb kanë diçka të përbashkët – rastësinë, por edhe kënaqësinë që vjen nga krijimi – projeksioni dhe diskutimi. Si janë debatuar këto çështje në dekadën e fundit?”
Jana Petreska: “Në parim nuk jam njeri që besoj në rastësi. Kjo nismë u formua me një dëshirë të fortë dhe motivim të madh mes themeluesve të saj, për të lëvizur, për të ndryshuar, për t’u rritur, për të mësuar dhe për të ndarë. Me kalimin e viteve, aktivistët që gjatë viteve punonin në ngjarjet ndëroheshin, secili me përgjegjësitë e veta, por kur dikush dikur ka hyrë si aktivist në “Kontra Kuadër”, rikthehet gjithmonë kur arrin të gjejë një pjesë të kohës së lirë. Ajo që e mban nismën gjatë gjithë këtyre viteve, mendoj se është botëkuptimi i ngjashëm i aktivistëve dhe etja për polemika, mendime, debate për të arritur të paktën një mikro ndryshim”.
N. Sh. Disa pretendojnë se njeriu është i lirë, të tjerë se ai duhet të jetë. Pa hyrë në atë mosmarrëveshje, ndoshta është më interesante të dëgjohet se si u diskutuan këto probleme në praktikë – nga zgjedhja e filmit, deri tek zgjedhja e të ftuarit, dhe më pas diskutimet që mund të thuhet se kanë tërhequr vëmendjen edhe më shumë sesa shfaqjet?
Ndoshta për shkak të botëkuptimit të ngjashëm të aktivistëve të “Kontra Kuadrit” siç e përmenda edhe më parë, diskutimet për zgjedhjen e një teme për film dhe debat, kanë rrjedhur gjithmonë pa probleme dhe vendosmëri. Kryesisht zgjidhen tema aktuale shoqërore, të cilat konsiderohen nga prizmi i filmit, në mënyrë që më në fund ekspertët e zonës së diskutuar, të cilët i ftojmë si të ftuar në shfaqjet tona, të ndajnë mendimin, njohuritë dhe përvojat e tyre. Është e vërtetë që diskutimet tërheqin më shumë vëmendjen e publikut, vetë diskutimi është ai që e dallon “Kontra Kuadrin” nga kinemaja e zakonshme. Në këto diskutime takohen njerëz me mendje, përplasen ata që kanë mendime të ndryshme për temën e caktuar, por në fund të gjithë largohen me një përgjigje kuptimplotë për pyetjet me të cilat kanë hyrë në ngjarje. Sigurisht, ky është mendimi im dhe dëshira ime e sinqertë. Për ta bërë atë autentik, do të duhet të pyesim dikë nga audienca jonë besnike.
N. Sh. “Kontra Kuadër” nuk është një organizatë zyrtare, por mund të thuhet se tashmë dihet se kur dhe ku ndodhet. Për takimet kulturore, kjo është më e rëndësishmja. Si është të përballesh me sfidën për të qenë një skenë alternative dhe shumë e njohur?
Nuk është e lehtë, por është shumë sfiduese dhe përmbushëse. Të jesh alternativ do të thotë të devijosh nga normat dhe vlerat e imponuara dhe kryesore të një shoqërie, dhe të ofrosh një alternativë ndaj kulturës dominuese. Pikërisht për shkak të thyerjes së barrierave, “Kontra Kuadër” si organizatë u klasifikua dhe etiketohej, por në fund publiku arriti të dallojë vlerën e vërtetë të kësaj nisme dhe t’i besojë asaj. Falënderoj të gjithë ata që na ndjekin, na mbështesin dhe na vizitojnë, eventet tona gjatë këtyre viteve, sepse pa to nuk jemi as ‘alternativë’ dhe as ‘skenë’. Së bashku me gjithë ata njerëz ndërtuam iniciativën dhe së bashku arritëm në 200 shfaqje, në 10 vite ekzistencë.
N. Sh. Çdo organizatë kulturore, pavarësisht nga forma e saj, përpiqet të transmetojë një lloj kulture, pra dije. Çfarë lloj kulture kinematografike dhe njohuri për filmin dëshiron të përcjellë “Kontra Kuadër”?
“Kontra Kuadër” në radhë të parë dëshiron të ndërtojë një kulturë apo hapësirë të sigurt për shprehjen e lirë të secilit. Një hapësirë ku të gjithë mund të shprehin pikëpamjet e tyre pa u gjykuar. Për të arritur audiencën dhe për t’i frymëzuar ata të flasin, ai e përdor filmin si një medium për të inkurajuar një masë kritike, që është e gatshme të debatojë dhe të bëjë një ndryshim. Pra, ne përdorim artin, ose më konkretisht filmin, si një mjet që frymëzon kritikën, nxit pyetje dhe kërkon përgjigje, në mënyrë që përmes diskutimit të kemi një pamje të asaj që filmi sjell, çfarë me atë, këtu edhe tani.
N. Sh. Sot nuk përmendet aq shumë, por shoqëritë kulturore duhet edhe të edukojnë, sidomos me shembull. “Kontra Kuadër” jo gjithmonë ka shumë, por ka një audiencë domethënëse dhe besnike. Ndonjëherë publiku duhet të përfshihet në mënyrë aktive, gjë që është ndoshta gjëja më interesante për skenat e pavarura. Si krijohen ato miqësi të reja?
Ashtu është dhe prandaj përgjegjësia është e madhe. Ata që vizitojnë rregullisht eventet tona janë mësuar tashmë me mënyrën se si funksionojnë diskutimet, dhe ata që vijnë për herë të parë lehtësisht përshtaten dhe vazhdojnë të na vizitojnë dhe flasin, ndajnë mendimet e tyre, pyesin dhe interesohen, por edhe për të ndarë përvojat. Kishte edhe nga ata që nuk arritën ta gjenin veten në atë pjesë të hapësirës dhe kohës që ne ofrojmë, gjë që është krejtësisht normale dhe e natyrshme. Ata vazhdojnë të kërkojnë atë që kanë nevojë, atë që duan për veten e tyre, dhe atë që është e tyre, ndërsa ne jemi këtu, nëse ata ndryshojnë mendje.
N. Sh. Filmi ndoshta jo plotësisht, por pothuajse zëvendësoi romanin, megjithëse nuk mund të krahasohet plotësisht. Kjo do të thotë që filmat shikohen shpesh, veçanërisht në shtëpi. Çfarë i sugjeroi audiencës “Kontra Kuadër” që ata në mënyrë autonome të zgjedhin filma më të mirë në shtëpi?
Filmat që shfaqen zakonisht kritikojnë disa tema kulturore dhe sociale. Një nga qëllimet që duam të arrijmë është të mprehim sytë e të rinjve në mënyrë që të njohin kritikat e mira, dhe këtë e bëjmë përmes hapjes ndaj audiencës – secili mund të sugjerojë një film që e ka parë dhe që mendon se është i mirë dhe që ia vlen të shikohet, dhe të diskutohet tema që trajton. Sigurisht, kjo nuk do të thotë se disa nga aktivistët tanë (si unë) nuk janë dashamirës të filmave artistikë plot estetikë që ndiqen për arsye thjesht hedoniste.
N. Sh. U fol për publikun, e tani edhe për aktorët e nismës. Çfarë mendoni se duhet të dijë publiku i “Kontra Kuadër” për ata që kujdesen që të ketë gjithmonë një shfaqje të këndshme dhe një diskutim të mirë më pas?
Se ne jemi të hapur për miq të rinj – aktivistë që do të na bashkohen dhe do të na ndihmojnë në përhapjen e idesë, lirisë dhe bukurisë së iniciativave si “Kontra Kuadër” dhe do të mundësojnë që kjo nismë e veçantë të mbijetojë edhe për shumë e shumë vite të tjera.
Lekturoi: E. M.
Përktheu E. M.
