Intervistë me Ivana Kotsevska
Ivana Kocevska është artiste baleti, koreografe dhe mjeshtër në pedagogji baleti. Ka dy dekada që punon si solist i shquar në Operën dhe Baletin e Maqedonisë. Ajo interpreton role solo dhe kryesore në balet si “Arrëthyesi”, “Liqeni i Mjellmave”, “Bukuroshja e Fjetur”, “Don Kishoti”, “Napoli”, “Samson dhe Delilla”, “Carmen”, “Zhisell”… Ajo ka punuar si mysafire – soliste në Baletin Kombëtar Slloven në Lubjanë dhe Wurzburg ku ishte e ftuar nga Anna Vita dhe për një vit ishte pjesë e Baletit Kombëtar të Ukrainës “Taras Shevchenko” si praktikante, ku në mënyrë premiere e shfaqi rolin e Mirtës në baletin “Zhisell”. Produksioni i saj i parë madhor “Metamorfoza” u shfaq premierë në skenën kryesore të Baletit Kombëtar me mbështetjen e Ministrisë së Kulturës së Maqedonisë, prodhuar nga Drejtoria për Kulturë dhe Art, Shkup. Në vitin 2021, ajo performon në festivalin DAYS OF MAQEDONIA MUSIC – DMM me veprën e sajë të fundit të titulluar “Chance Dance” – një projekt audio dance që është në proces kërkimor. Në maj të vitit 2022, me këtë projekt do të jetë mysafir në “POGON”, Zagreb.
Nikolla Shindre: “Ivana Kocevska është master në Akademinë e Muzikës në Shkup, balerinë – soliste në Operën dhe Baletin Kombëtar. Ajo është e njohur për publikun si interpretuese e baletit klasik, si kërcimtare bashkëkohore dhe si artiste – interpretuese e shfaqjeve të pavarura.
Ivana, nëse pranojmë teorinë se arti është lojë, atëherë duhet të pyesim veten si fillon dhe si mbaron. Cili është procesi i formimit të një vepre që nga momenti kur vjen ideja e parë deri te komentet e audiencës për lojën?”
Ivana Kocevska: “Duke filluar nga lindja jonë, përmes aktiviteteve të përditshme – proceseve mendore dhe fizike të pjekurimit gjatë gjithë jetës, për mua është një lojë përmes së cilës ne krijojmë art. Në vetvete, jeta është art. Secili prej nesh krijon çdo ditë, me vetëdije ose pa vetëdije.
Trupi i një kërcimtari është një trup vigjilent/edukuar/ndërgjegjshëm që ka zhvilluar një proprioceptim të mirë ose shqisën e gjashtë të njohur gjerësisht. Për kërcimtarin, trupi është një instrument përmes të cilit ai shpreh lehtësisht një gjendje, mendim, histori të caktuar. Prandaj, nevoja për ta shprehur i jep artistit një shtysë për t’u shprehur në një formë kinestetike, për të rrëfyer luftën e tij përmes një fjalori të caktuar kinestetik individual.
Për të realizuar një vepër kërcimi është e nevojshme të krijohet një koncept, të përcaktohet numri i pjesëmarrësve, të përgatitet një kornizë financiare e nevojshme për realizimin e saj me shpresën se fondet do të miratohen nga institucionet ku është bërë aplikimi. Një pengesë e madhe në realizimin e konceptit origjinal të veprës është mbështetja e pamjaftueshme financiare dhe mungesa e hapësirës së lirë dhe e kushteve të përshtatshme ku do të përgatitej dhe realizohej”.
N. Sh. Ndoshta artistët në radhë të parë luajnë me veten e tyre, por në momentin që takohen me publikun, diçka ndodh pashmangshmërisht. Si ndikon audienca në krijimin e një vepre arti që të përfundojë?
I. K. Në temën time të magjistraturës PRANIMI I PERFORMANCËS BASHKËKOHORE NË KONTEKSTIN KULTUROR MAQEDONAS, fokusi kryesor ishte recepcioni, pra pritja/pranimi/ mënyra e komunikimit të një vepre me audiencën, e cila varet nga një sërë parametrash social-kulturorë dhe u konfirmua si një faktor kyç në përcaktimin e një propozimi – strategjia që përgatita, e cila ishte qëllimi parësor – themelet mbi të cilat do të vendoset zhvillimi i mëtejshëm i vazhdueshëm i skenës së kërcimit bashkëkohor.
Arnold Hauser do të shkruajë: “Marrëdhënia mes UNË dhe TI kushtëzon shoqërisht dy fazat e procesit artistik; çdo UNË bëhet objekt për TY dhe secila palë fiton kuptim dhe qëllim në raport me palën tjetër. Një parakusht për sjellje produktive dhe pritëse është spontaniteti dhe emocionaliteti, që do të thotë, nga njëra anë, parandjenja dhe emocione që mund të komunikohen, dhe nga ana tjetër, ata që i marrin mund t’i rindërtojnë dhe të ndjejnë empati me ata që realisht i japin. ata kanë një formë të përbashkët të komunikimit/gjuhës. Një kusht që është themeli i çdo arti, është gjetja e asaj gjuhe”.
Nga ana tjetër, në tekstin “Mirë se erdhe në moshën e audiencës”, kuratori Wuther Heier nxjerr në pah pikëpamjet e tij për skenën bashkëkohore në raport me audiencën, duke vënë në dukje se roli i audiencës në artin skenik është vështirë të izolohet. nga publiku në përgjithësi. Në atë kohë, audienca kategorizohej si popull, dhe politika shtetërore e bazuar në autoritetin, ndërtimin e kombit, edukimin, prezantimin e pushtetit, ku publiku është vetëm marrësi i veprës. Tashmë publiku është audienca, siç thotë ai: “Publiku është forca qeverisëse që vendos se çfarë do të publikojë media dhe çfarë do të angazhohen politikanët. Por përfundimi bazë është se roli pasiv i publikut është shndërruar në një koncept të së shkuarës. “Tani po vepron publiku. Ne jemi duke shikuar”. Ai do të shkruajë se “publiku i munguar ka marrë pushtetin mbi publikun aktual”. Kjo vjen në momentin kur shfaqet shprehja se publiku ka gjithmonë të drejtë. Në atë moment, legjitimiteti i kërcimit dhe i teatrit bëhet gjithnjë e më i varur nga potenciali i publikut. Megjithatë, slogani – publiku ka gjithmonë të drejtë – mund të jetë i rrezikshëm nëse nuk edukohet siç duhet. Në një kohë (sidomos në Ballkan) kur turbokultura është në rritje, audiencës duhet t’i ofrohet një alternativë dhe të drejtohet, pra një opsion për të njohur format e reja.
N. Sh. Një shënim shumë interesant në lidhje me artin skenik (vallëzimi, baleti, teatri) është konsiderimi i kohës dhe relativitetit të saj. Ndonjëherë për një lojë të shkurtër muaj qëndrojnë përballë. Si konsiderohet koha kur përgatit një shfaqje, pra gjatë provave dhe si kur del në skenë?
I. K. Procesi i përgatitjes së një vepre kërcimi është gjithmonë i ndryshëm dhe më së shumti varet nga kohëzgjatja, kushtet dhe shtrirja e materialit të veprës (koreografike, skenografike, kostumografike dhe financiare). Por sigurisht, për të përgatitur një shfaqje me një akt prej tridhjetë minutash, kërkohet të paktën një muaj punë praktike.
N. Sh. Përveç kërcimit, edhe mësimdhënia është pjesë e personalitetit tuaj. Jeni edhe mësuese baleti. Si është të mësosh një student të luajë përmes lojës? Cilat janë sfidat në marrëdhënien lojtar-lojtar dhe mësues-nxënës?
I. K. Kam mbaruar studimet pasuniversitare në Fakultetin e Artit Muzikor, në bashkëpunim me Universitetin “Shën Kirili dhe Metodi”, Departamenti i baletit klasik – pedagogjia e baletit. Punoj si mësimdhënës me kohë të pjesshme në QMBK “Ilia Nikolovski – Luj”.
Baleti klasik ka një formë strikte dhe studimi i bazës së tij bëhet gradualisht dhe me ritëm shumë të ngadaltë për të mundësuar zhvillimin e duhur të muskujve të trupit tek fëmijët dhe gjithashtu pozicionimin e trupit të nxënësit. Njëkohësisht, në vijim të një programi specifik, po punohet për bashkërendimin e lëvizjes së krahëve, këmbëve dhe kokës me muzikë specifike. Procesi është shumë i ngadalshëm dhe është një sfidë e madhe për të mbajtur vëmendjen e nxënësve gjatë mësimit.
Baleti kërkon disiplinë të trupit dhe mendjes për të dhënë rezultate. Këtu mund të shihni se cili fëmijë është vërtet i gatshëm të përballojë sfidat e këtij profesioni dhe sa shumë e do baletin. Kjo është arsyeja pse e përmenda më herët se është e dëshirueshme të fillohet në moshën 8-9 vjeç.
N. Sh. Arsimi në vendin tonë nuk është më i zhvilluari, sidomos në aspektin e veprimtarive kulturore dhe artit. Nuk ka shkolla të ulëta të baletit jashtë Shkupit. Si të zhvillohet dëshira për balet në ato kushte?
I. K. Më duhet të pranoj se përveç baletit fillor shtetëror dhe gjimnazit në Shkup, nuk ka tjetër. Megjithatë, që nga viti 2010, në Fakultetin e Arteve Muzikore tashmë kemi përgatitur staf pedagogjik që mund të mësojë njohuritë që kanë marrë.
Në territorin e Maqedonisë së Veriut ka disa shkolla private të kërcimit ku mësohet baleti dhe kërcimi modern, bashkëkohor dhe popullor. Si fillim mjafton që fëmijët e qyteteve të tjera të fillojnë arsimin në qytetin e tyre. Është detyrë e atyre që punojnë me ata fëmijë, nëse njohin talentin, ta rekomandojnë atë në shkollën shtetërore të baletit.
N. Sh. Së fundi, pavarësisht kushteve, dëshira për të performuar me trup nuk do të ndalet dhe do të shfaqet në forma të ndryshme. Çfarë do t’u rekomandonit atyre që nuk do të kenë mundësi të merren me balet, dhe do të duhet të krijojnë një hapësirë për ta mbushur me lëvizjen e trupit?
I. K. Ana pozitive është se gjatë kohës së “Lokomotivës” dhe ekzistencës së hapësirës së “Kino Kultura” u realizuan punëtori për kërcim bashkëkohor të cilat ishin të hapura për publikun. Ata ende operojnë, në QKM, nën titullin “KULtraining”. Janë të shumtë kolegët e mi që zhvillojnë kurse baleti për të rritur në programin e studiove të tyre private. Kështu që tani është shumë më e thjeshtë dhe kushdo që dëshiron të ketë mundësinë të regjistrohet dhe të fillojë të edukojë trupin e tij, pra të “zgjojë” trupin e tij.
Më poshtë mund të shihni disa fotografi nga performancat e Ivana Kocevskës.
Lekturoi E. M.
Përktheu E. M.
