„Национализмот само те учи како да мразиш луѓе што никогаш не си ги сретнал и да се гордееш со работи што немаат никаква врска со тебе. (…)” – Даглас Даг Стенхоуп, американски стендап комичар
„Во денешново време, новата, радикална хуманост ни е повеќе од потребна“. – Ерих Фром, психоналитичар и филозоф.
Не треба ниту долго, ниту длабоко, да се чепка во историјата за да се открие кога се појавил национализмот. Тоа било, замислете, во 19-от век. Значи 200 години од сега. Тоа било политичка идеологија на нациите, кои во тоа време се формирале како резултат на општествено-политичкото и културно движење на граѓанските класи. Пред тоа, пред сево ова да се појави, развие, луѓето се делеле по класна и статусна состојба, како и религиска.
„Национализмот, наводно, треба да промовира национално единство и посветеност на моралните идеали“
Меѓутоа, во современиот и космополитскиот свет, национализмот не ги гарантира таквите морални идеали, а поголемото добро може да се постигне само преку вера во човештвото, при што луѓето имаат примарна верност кон човештвото, наместо во национализмот и другите конструкции на поделби.
„Националистите се повикуваат на емоцијата, сентиментот на национална гордост, за да се создаде чувство, осет за заеднички национален идентитет“
Меѓутоа, овој аргумент не ја зема предвид меѓународноста, интернационалноста како основа за хуманиот-човечки ангажман. Во суштина ја игнорира глобализираната природа на светот и е под влијание на тесноградите, застарени пристапи.
Националниот идентитет подразбира светоглед ограничен со националните граници, игнорирајќи ги врските што ја поврзуваат нацијата со остатокот од светот. Луѓето низ целиот свет споделуваат одредени и меѓусебно зависни идеали кои не можат, и не треба, да се исклучат врз основа на националниот идентитет. Но наспроти сево ова, работите како да се свртеа наопаку.
„Национализмот е движечка сила зад најуништувачките војни во историјата на човештвото“
Мобилизацијата што им претходеше и на првата и на втората светска војна, беше преоблечена во национализам. Всушност, се криеа и тоа многу успешно, вистинските империјалистички интереси на властодржците. За нив, ништо не беше свето. Посебно човечкиот живот. Милиони и милиони луѓе го завршија насилно своето битисување. Меѓу првите настрада културата како одлика на една нација.
Културниот идентитет е моќна алатка за конфликти, посебно околу меѓусебната историја и честопати доведуваат до тоа едната или двете страни да се почувствуваат навредени, а овие чувства може да се искористат преку националистичка мобилизација за да се предизвикаат конфликти.
Овде, на брдовитиот Балкан, национализмот се покажа во сета уништувачка сила. Затоа на нациите што живеат на овие простори, историјата им е позната, но и ненаучена лекција.
Онаму каде што национализмот е причината за конфликтот, луѓето имаат тенденција да ги гледаат своите непријатели како помалку човечни и помалку заслужни за какви било права или пристојност. Човечките суштества, за жал, се способни да ја извршат најлошата форма на суровост кон другите за кои сметаат дека не припаѓаат на нивната национална групација.
„Многу декларации и конвенции – малку хуманост и толеранција“
Глобалната заедница се обиде да наметне одредено ниво на хуманост дури и во ситуации на конфликт, преку конвенции како што се универзалната декларација за човекови права и меѓународното хуманитарно право. Сепак, овие напори не се поставени соодветно и злосторствата против човештвото продолжуваат и се случуваат на редовна основа во конфликтните области.
Прогресивните општества начелно ги нагласуваат индивидуалните права како и заштитата за секого. Општествата кои го почитуваат владеењето на правото и имаат функционални институции имаат тенденција да станат потолерантни и поотворени. Сепак, национализмот се обидува, често пати многу успешно, да контрира на овие прогресивни тенденции, за да го исклучи остатокот од светот.
Предрасудите и вредносните проценки водат до негативен став за одредена културна група. Толеранцијата ги спречува културните и расните групи да формираат негативни ставови врз основа на бојата на кожата, јазикот, другите посебности и уникатни норми и практики.
„Националистичката мобилизација оди по патот на расното и етничкото исклучување“
Другите раси и етникуми се доживуваат како аутсајдери во националното ткиво. Конфликтот е распространет, претставува предизвик и е сериозен проблем во мултикултурните општества, но толеранцијата е соодветен пристап за решавање на овој проблем. Очигледно е дека општеството како структурален ентитет ги толерира само оние работи што пропишаното ги одобрува, но разликите во општеството се неизбежни поради вредносните судови. Различните културни норми и практики водат до различни вредносни судови. Толеранцијата, а особено хуманистичкиот пристап, се особено важни при усогласувањето на овие разлики и избегнувањето на проблемите. Иако мултикултурното општество е склоно само по себе кон предизвици и проблеми, очигледно толеранцијата и хуманистичкиот дискурс ги елиминираат овие разлики преку промовирање на постоењето на повеќе различни вистини, што го поттикнува изразувањето на различни култури.
Следствено, толеранцијата е тесно поврзана со еднаквоста, достоинството на идеитето и луѓето, без оглед на нивното културно потекло. Ова е во контраст со и на историските и политичките настани, кои континуирано ги заоструваат културните и расните разлики во општеството, особено во европското и американско општество.
Потребата за промовирање на глобалниот мир и безбедност ги поттикнува нациите во светот на компромиси за толерирање и почитување на културните разлики што го карактеризираат светот.
Негативното означување се користи за да се исклучат луѓето од активностите и можностите за кои се квалификувани. Кога се применува од структурите на власт, тоа доведува до сериозни негативни последици за луѓето од групите кои биле лажно идентификувани.
Во секое општество, доминантната група ужива привилегии и ги дефинира општествените вредности. Ова се негативни стереотипи. Но нивното влијание како да не се намалува, а токму тоа е најпотребното. Лажните стереотипи создадени преку предрасуди имаат сериозни социјални последици во општеството.
Карактеристично за сите општества е дека единките имаат нееднакви количества моќ, богатство и престиж. Ова води кон нерамномерно структурирано рангирање што ги олеснува нееднаквите динамики на моќ во едно општество. На тој начин, на луѓето им се ускратени можностите кои можат да им ја дадат потребната и посакуваната социјална мобилност.
„Национализмот е првенствено негативност, национализмот е негативна категорија на духот, бидејќи живее од негирање“. – Данило Киш, јусловенски писател
Новата хуманост ја претставува најдобрата надеж за надминување на сите овие разлики кои предизвикуваат поделби и водат до конфликт меѓу групите во општеството. Основното верување, убедувањето дека сите луѓе се еднакви и имаат право на еднакви човекови права е најдобриот, единствен вистинки и етички пристап во денешното мултикултурно општество. Секој поединец би бил третиран со почит и нема да постои генерализирана осуда на цели групи. Ако општеството верува во хуманоста и принципите кои произлегуваат од неа, никому нема да му бидат ускратени можностите. Човечките единки нема да бидат дискриминирани врз основа на конструкции како што се расата, етничката припадност, полот или местото на потекло.
Национализмот е идеологија на баналност. Дополнително, национализмот е, не само по неговото етимолошко значење, последната идеологија и демагогија што го привлекува народот.
Јане Алтипармаков
Редакцијата на „Гласни идеи“ не нужно се согласува со ставовите изразени во колумната.
Јане Алтипармаков филмски работник и проследувач, роден на 14.08.1977, студирал Филозофија на универзитетот „Св. Кирил и Методиј“, Културолошки студии на Евроколеџ, а дипломирал Филмска и ТВ режија на Факултетот за драмски уметности – Скопје.
Филмски работник, музички проследувач и критичар/арт теоретичар. Потписник на 100-на текстови од областа на филмот, независната музичка сцена и културата, објавени во повеќе домашни магазини, дневни весници и портали. Повеќегодишен музички соработник во независното радио Канал 103. Како режисер и продуцент се потпишува на повеќе документарни филмови, кратки форми и видео записи. Добитник на наградата за особен придонес и развој на македонската алтернативна сцена (The Hip-Reality Overdrive), и на специјалната награда за музички филм (The Hip-Brainstorm). Работи и како фото документарист.
Филмографија: Како режисер, сценарист, продуцент · 2023 – Так-так (краткометражен игран филм) Фестивали и проекции: Центар за култура, Бихаќ, Босна и Херцеговина; Синедејс – Скопје; Бич Филм Фестивал – Охрид; · 2020 –The Hip Brainstorm (долгометражен, музичко-документарен филм) Награди: Специјална награда за музички филм, МАН – Македонски алтернативни награди Фестивали и проекции: ДримОН Фестивал и самостојна проекција во Мултимедијален центар Медуза, Белград; Синедејс – Скопје; Док’н ритам – Белград; Скопје Синема Сити – Скопје; Зона Фестивал – Зеница, Босна и Херцеговина · 2017 – Креираме заедно (видео-филм) · – 24.Док (видео-филм) · – Под исто небо (видео-филм) Награди: Благодарница за учество во проект, режија на филм од Сивика Мобилитас Почесно признание, Балкански херој 2017 – БИРН (Balkan Insight Regional Network) Фестивали и проекции: Скопје Филм Фестивал, ДримОН Фестивал – Струга, Дом на Култура – Даре Џамбаз, Скопје, Дом на култура – Тетово, Дом на култура – Струмица · 2015 - The Hip-Reality Overdrive (долгометражно видео/видео-албум) Награди и номинации: Номинација за најдобар музички филм – МАН, Награда за особен придонес и развој на македонската алтернативна сцена, МАН – Македонски алтернативни награди Фестивали и проекции: ДримОН Фестивал - Струга, Бош Фестивал – Гевгелија, Галерија Прима Центар Берлин, Стара Чаршија – Скопје, Стара Чаршија – Прилеп, Вечер на современа македонска уметност– Креативен викенд во Белград, Културна инцијатива Јавен Простор - Прилеп · 2014 – Happy Endings (Bottom’s Dream) (краток игран филм) Фестивали и проекции: Кино клуб Менада, Скопје и Кино Мис Стон Прилеп · 2012 Омнибус Скопје Ремикс, сегмент Happy Endings Награди: Специјална награда од жири на Фестивал на храна и филм, Поградец, Албанија Фестивали и проекции: Балкан филм фест, Лублин, Полска, Меѓународен фестивал на филмска камера „Браќа Манаки“, Битола, Македонија, Фестивал Диесе, Дижон, Франција, Фестивал на авторски филм, Белград, Србија · 2011-2013 Фабриките имаат душа, коавтор Наташа Гелева, проект-координатор Јан Харлан, извршен продуцент на филмовите на Стенли Кјубрик (краток филм/фото есеј) Фестивали и проекции: Галерија 7 - Скопје, Технома, металуршки саем - Скопје, Месец на фотографија - Музеј Теракота Виница, Бош Фестивал - Гевгелија, Акто Фестивал – Битола, ДримОН Фестивал - Струга, Отворено Графичко Студио – Музеј на Град Скопје, Музејска вечер - Музеј Теракота Виница, Фестивал Стереотип – Кичево, Скопски Филмски Фестивал, Културно Уметнички Центар – Штип, Фестивал Со Марко на Улица – Прилеп, Вечер на современа македонска уметност– Креативен викенд во Белград, Културна инцијатива Јавен Простор – Прилеп · 2009 – 2012 Dream about the mouthless..., · коавтор Игор Калц (краток филм/видео арт) Фестивали и проекции: Акто Фестивал – Битола, Бош Фестивал – Гевгелија, Фестивал Слободна Зона – Виница, Музеј на Град Скопје · 2009 – Бадмингтонс Док (концертен филм) Фестивали и проекции: Фестивал на музички филм Дорф – Винковци, Хрватска, Кино иницијатива Видеодром – Клуб Сектор 909 Скопје, Галерија Абсинт, Скопје · 2004 – Љубимец (краток експериментален филм) Фестивали и проекции: Фестивал Арт Генератор – Штип, Кино иницијатива Видеодром – Клуб Сектор 909 Скопје, · 2002 – Се јави! (музички документарен филм) Фестивали и проекции: Галерија Мултимедија, Фестивал Arts&Music – Пула, Хрватска, Најава за ДримОН Фестивал во Стара Чаршија Скопје, Спринг Арт Фестивал – Дом на Млади, Штип · 1999 Гето 103 (краток документарен филм) Награди: Специјално признание од жири Фестивал Arts&Music – Пула, Хрватска, Фестивали и проекции: Галерија Прес то Егзит – Скопје, Фестивал Arts&Music – Пула, Хрватска, Фестивал Арт Генератор – Штип, Фестивал Balkan Film Snapshots – Амстердам, Холандија, Денови на македонски независен филм Slice of blood and honey – Сиетл, САД, Културна иницијатива Заземање/преземање на јавен простор – Скопје, Кино иницијатива Видеодром – Клуб Сектор 909 Скопје, Фестивал 20 години 103 – МКЦ, Скопје, Денови на македонска култура Бања Лука, Република Српска, ДримОН Фестивал - Струга, Бош Фестивал – Гевгелија, Фестивал Стереотип – Кичево Во други функции: · 2016 – 2019 Silent lips, долгометражен игран филм во режија на Карл Абрахамсон, како асистент на режија и камерман · 2007 Боли ли? Првата балканска догма долгометражен игран филм во режија на Анита Лешниковска, како асистент на режија Режисер и продуцент на музички видео записи за групите и артистите: The Hip, Мугер Фугер, Сашко Костов, Пиколомини, Undone, Хахаха, Да Џаканакот и грчкиот бенд Victim of Society Награди и номинации: Номинација за најдобар алтернативен спот на МАН – Македонски алтернативни награди Фестивали и проекции: Фестивал Арт Генератор – Штип, Фестивал на музички филм Дорф – Винковци, Хрватска, Фестивал Слободна Зона – Виница, Фестивал Со Марко на Улица – Прилеп
“Nacionalizmi të mëson vetëm se si të urresh njerëzit që nuk i ke takuar kurrë dhe të jesh krenar për gjërat që nuk kanë të bëjnë me ty. (…)” -Douglas Doug Stanhope, një stand-up komedian amerikan.
“Në kohën e sotme, ne kemi nevojë për një njerëzim të ri, radikal më shumë se kurrë”. – Erich Fromm, psikoanalist dhe filozof.
Nuk ka nevojë të gërmohet gjatë apo thellë në histori për të zbuluar se kur lindi nacionalizmi. Kjo ishte, imagjinoni, në shekullin e 19-të. Pra, 200 vjet nga tani. Ishte një ideologji politike e kombeve, të cilat në atë kohë u formuan si rezultat i lëvizjes socio-politike dhe kulturore të klasave qytetare, mbrojtjes së të drejtave kombëtare dhe formimit të shtetit kombëtar. Para kësaj, para se e gjithë kjo të shfaqej, të zhvillohej, njerëzit ndaheshin sipas klasës, gjendjes statusore, si dhe fetare.
“Nacionalizmi supozohet të promovojë unitetin kombëtar dhe përkushtimin ndaj idealeve morale”
Megjithatë, në botën moderne dhe kozmopolite, nacionalizmi nuk garanton ideale të tilla morale, dhe e mira më e madhe mund të arrihet vetëm përmes besimit në njerëzimin, ku njerëzit kanë një besnikëri parësore ndaj njerëzimit, në vend të nacionalizmit dhe konstrukteve të tjera përçarëse.
“Nacionalistët i bëjnë thirrje emocionit, ndjenjës së krenarisë kombëtare, për të krijuar një ndjenjë, ndjenjën e një identiteti të përbashkët kombëtar”
Megjithatë, ky argument nuk merr parasysh ndërkombëtaritetin, internacionalitetin si bazë për angazhimin human-njerëzor. Ajo në thelb injoron natyrën e globalizuar të botës dhe ndikohet nga qasjet mendjengushtë, të vjetruara.
Identiteti kombëtar nënkupton një botëkuptim të kufizuar nga kufijtë kombëtarë, duke injoruar lidhjet dhe detyrimet që lidhin kombin me pjesën tjetër të botës. Njerëzit në mbarë botën ndajnë ideale të caktuara, dhe të ndërvarura që nuk mund, dhe nuk duhet të përjashtohen në bazë të identitetit kombëtar. Por kundrejt gjithë kësaj, gjërat duket se janë kthyer përmbys. Në vend të pozitives, ndodhi më e keqja, por jo kudo.
“Nacionalizmi është forca lëvizëse pas luftërave më shkatërruese në historinë njerëzore”
Mobilizimi që i parapriu luftës së parë dhe të dytë botërore u maskua si nacionalizëm. Në fakt, interesat reale imperialiste të pushtetarëve ishin të fshehura dhe me shumë sukses. Për ta, asgjë nuk ishte e shenjtë. Sidomos jeta njerëzore. Miliona e miliona njerëz i dhanë fund jetës me dhunë. Ndër të parat pësoi kultura si tipar i një kombi.
Identiteti kulturor është një mjet i fuqishëm për konflikt, veçanërisht mbi historinë e ndërsjellë, dhe shpesh çon në njërën ose të dyja palët të ndjehen të pakënaqura, dhe këto ndjenja mund të shfrytëzohen përmes mobilizimit nacionalist për të provokuar konflikt.
Këtu, në Ballkanin malor, nacionalizmi u shfaq me gjithë forcën e tij shkatërruese. Prandaj historia është e njohur për kombet që jetojnë në këto treva, por edhe një mësim i pamësuar.
Aty ku nacionalizmi është shkaku i konfliktit, njerëzit priren t’i shohin armiqtë e tyre si më pak njerëzorë dhe më pak të merituar për ndonjë të drejtë apo mirësjellje. Qeniet njerëzore, për fat të keq, janë në gjendje të kryejnë formën më të keqe të mizorisë ndaj të tjerëve, të cilët ata i perceptojnë se nuk i përkasin grupit të tyre kombëtar.
“Shumë deklarata dhe konventa – pak humanizëm dhe tolerancë”
Komuniteti global është përpjekur të imponojë një nivel të caktuar njerëzimi edhe në situata konflikti, përmes konventave të tilla si Deklarata Universale e të Drejtave të Njeriut dhe e drejta ndërkombëtare humanitare. Megjithatë, këto përpjekje nuk janë vendosur në mënyrë adekuate dhe krimet kundër njerëzimit vazhdojnë dhe ndodhin rregullisht në zonat e konfliktit.
Shoqëritë progresive theksojnë thelbësisht të drejtat individuale, si dhe mbrojtjen për të gjithë. Shoqëritë që respektojnë sundimin e ligjit dhe kanë institucione funksionale priren të bëhen më tolerante dhe të hapura. Megjithatë, nacionalizmi përpiqet, shpesh me shumë sukses, t’i kundërvihet këtyre tendencave progresive, të përjashtojë pjesën tjetër të botës.
Paragjykimet dhe gjykimet e vlerave çojnë në një qëndrim negativ ndaj një grupi të caktuar kulturor. Toleranca i pengon grupet kulturore dhe racore të formojnë qëndrime negative bazuar në ngjyrën e lëkurës, gjuhën, veçoritë e tjera dhe normat dhe praktikat unike.
“Mobilizimi nacionalist ndjek rrugën e përjashtimit racor dhe etnik”
Racat dhe etnitë e tjera perceptohen si të huaja në strukturën kombëtare. Konflikti është i përhapur, sfidues dhe një problem serioz në shoqëritë multikulturore, por toleranca është një qasje e përshtatshme për zgjidhjen e këtij problemi. Është e qartë se shoqëria si entitet strukturor toleron vetëm ato gjëra që i miraton të përshkruara, por dallimet në shoqëri, janë të pashmangshme për shkak të gjykimeve vlerësuese. Normat dhe praktikat e ndryshme kulturore çojnë në gjykime të ndryshme vlerash. Toleranca, dhe veçanërisht qasja humaniste, janë veçanërisht të rëndësishme në pajtimin e këtyre dallimeve dhe shmangien e problemeve. Megjithëse një shoqëri multikulturore është në thelb e prirur ndaj sfidave dhe problemeve, me sa duket toleranca dhe ligjërimi humanist i eliminojnë këto dallime, duke promovuar ekzistencën e të vërtetave të shumta të ndryshme, gjë që inkurajon, shprehjen e kulturave të ndryshme.
Prandaj, toleranca është e lidhur ngushtë me barazinë, dinjitetin dhe idealet e njerëzve, pavarësisht prejardhjes së tyre kulturore. Kjo është në kontrast me ngjarjet historike dhe politike, të cilat vazhdimisht kanë përkeqësuar, dallimet kulturore dhe racore në shoqëri, veçanërisht në shoqërinë evropiane dhe amerikane.
Nevoja për të promovuar paqen dhe sigurinë globale, si dhe për të inkurajuar botën për të bërë kompromis për tolerancën, dhe respektimin e dallimeve kulturore që karakterizojnë botën.
Etiketimi negativ përdoret për të përputhur njerëzit me aktivitetet dhe mundësitë për të cilat ata janë të kualifikuar. Kur zbatohet struktura, ajo çon në pasoja të rënda negative për njerëzit në grup që janë identifikuar gabimisht.
Në çdo shoqëri, grupet dominuese kanë privilegje dhe përcaktojnë vlerat shoqërore. Këto janë stereotipe negative. Por Impakti i tyre nuk duket se po zvogëlohet, dhe kjo është ajo që më shumë duhet. Stereotipat e rrejshëm, të krijuar përmes paragjykimeve, kanë pasoja të rënda sociale në shoqëri.
Është karakteristikë e të gjitha shoqërive që individët kanë pushtet, pasuri dhe prestigj. Kjo çon në një marrëveshje që duhet të strukturohet në një mënyrë që lehtëson dinamikën dhe ekuilibrin e pushtetit në një shoqëri. Në atë mënyrë njerëzve ju mohohen mundësitë që atyre mund të u ja japin mobilitetin e dëshiruar social.
“Nacionalizmi është kryesisht negativitet, nacionalizmi është kategori negative e frymës, sepse jeton nga mohimi” – Danilo Kish shkrimtar jugosllav.
Humanizmi i ri e përfaqëson shpresën më të mirë për tejkalimin e të gjitha këtyre dallimeve, që shkaktojnë ndarje dhe çojnë në konflikt mes grupeve në shoqëri. Gjëja më e rëndësishme është që, të gjithë njerëzit të jenë të barabartë dhe të kenë të drejtën për të drejta të barabarta njerëzore. Çdo individ do të trajtohej me respekt dhe nuk do të kishte dënim të përgjithshëm. Nëse shoqëria beson në humanitetin dhe parimet që rrjedhin prej tij, dhe askujt nuk do t’i mohohen mundësitë. Individët nuk duhet të diskriminohen në bazë të konstrukteve të tilla si raca, përkatësia etnike, gjinia, kombësia dhe origjina.
Nacionalizmi është ideologji e banalitetit. Për më tepër, nacionalizmi është, jo vetëm në kuptimin etimologjik të tij, është ideologjia dhe demagogjia e fundit që e tërheq popullin.
Jane Altiparmakov
Redaktorët e Ide të zëshme nuk pajtohen domosdoshmërisht me pikëpamjet e shprehura në kollumnë
Jane Altiparmakov, punonjës filmi dhe përcjellësi, i lindur më 14 gusht 1977, ka studiuar Filozofi në Universitetin “Sh. Qirili dhe Metodi”, Studimet kulturore në Eurokolegjin, dhe ka diplomuar për regji filmi dhe televizioni në Fakultetin e Arteve Dramatike – Shkup.
Regjisor, promotor i muzikës dhe kritik/teoricien i artit. Autor i mbi 100 artikujve në fushën e filmit, skenës së pavarur muzikore dhe kulturës, të botuara në disa revista, të përditshme dhe portale vendase. Ai ka qenë bashkëpunëtor muzikor prej shumë vitesh në radion e pavarur Kanal 103. Si regjisor dhe producent ka firmosur disa dokumentarë, forma të shkurtra dhe video. Fitues i çmimit për kontribut të veçantë dhe zhvillim të skenës alternative maqedonase (The Hip-Reality Overdrive), dhe i çmimit special për film muzikor (The Hip-Brainstorm). Ai gjithashtu punon si foto dokumentar
Filmografia: Si regjisor, skenarist, producent • 2023 – Tak-tak (film me metrazh të shkurtër) Festivalet dhe shfaqjet: Qendra Kulturore, Bihaç, Bosnjë dhe Hercegovinë; Cinedays – Shkup; Festivali Biç Filmi – Ohër; • 2020 – The Hip Brainstorm (film me metrazh të gjatë, muzikor-dokumentar) Çmimet: Çmimi special për film muzikor, MAN – Çmime alternative Maqedonase Festivalet dhe shfaqjet: Festivali DrimON dhe shfaqje e pavarur në Qendrën Multimediale Medusa, Beograd; Cinedays – Shkup; Ritmi Dok'n - Beograd; Shkup Cinema City – Shkup; Festivali Zona – Zenicë, Bosnje dhe Hercegovinë • 2017 – Krijojmë së bashku (video film) • – 24. Dok (video film) • – Nën të njëjtin qiell (video film) Çmimet: Faleminderim për pjesëmarrjen në projekt, regji e një filmi të Civica Mobilitas Çmim nderi, Hero i Ballkanit 2017 – BIRN (Rrjeti Rajonal Balkan Insight) Festivalet dhe shfaqjet: Festivali i Filmit në Shkup, Festivali DrimON - Strugë, Shtëpia e Kulturës - Dare Xhambaz, Shkup, Shtëpia e Kulturës - Tetovë, Shtëpia e Kulturës - Strumicë • 2015 - The Hip-Reality Overdrive (Video/Video Album me Veçori) Çmimet dhe nominimet: Nominim për filmin më të mirë muzikor - MAN, Çmimi për kontribut të veçantë dhe zhvillim të skenës alternative maqedonase, MAN - çmime alternative maqedonase. Festivalet dhe shfaqjet: DrimON Festival - Strugë, Bosch Festival - Gjevgjeli, Prima Centar Gallery Berlin, Çarshia e Vjetër - Shkup, Çarshia e Vjetër - Prilep, Mbrëmje e Artit Bashkëkohor maqedonas - Fundjavë Kreative në Beograd, Iniciativa Kulturore Hapësirë Publike - Prilep • 2014 – Fundja e lumtur (Ëndrra e poshtme) (film me metrazh të shkurtër) Festivale dhe shfaqje: Kinema Klubi Menada, Shkup dhe Kinema Miss Stone Prilep • 2012 Omnibus Skopje Remix, segmenti Happy Endings Çmimet: Çmimi Special i Jurisë në Festivalin e Ushqimit dhe Filmit, Pogradec, Shqipëri Festivalet dhe shfaqjet: Balkan Film Fest, Lublin, Poloni, Festivali Ndërkombëtar i Kamerave të Filmit "Vëllezërit Manaki", Manastir, Maqedoni, Diesse Festival, Dijon, Francë, Festivali i Filmit Origjinal, Beograd, Serbi • 2011-2013 Factories Have a Soul, bashkë autore Natasha Geleva, koordinatori i projektit Jan Harlan, producent ekzekutiv i filmave të Stanley Kubrick (film i shkurtër/foto ese) Festivalet dhe shfaqjet: Galeria 7 - Shkup, Technoma, Panairi Metalurgjik - Shkup, Muaji i Fotografisë - Muzeu i Terrakotës Vinicë, Bosch Festival - Gjevgjeli, Festivali Akto - Manastir, DrimON Festival - Strugë, Studio e Hapur Grafike - Muzeu i Qytetit të Shkupit, Mbrëmja muzeale - Muzeu i Terrakotës së Vinicës, Festivali i Stereotipeve - Kërçovë, Festivali i Filmit në Shkup, Qendra e Arteve Kulturore - Shtip, Festivali So Marko na Ulica - Prilep, Mbrëmja e Artit Bashkëkohor Maqedonas - Fundjavë Kreative në Beograd, Iniciativa Kulturore Hapësirë Publike - Prilep • 2009 – 2012 Ëndërr për të pagojën..., • bashkautor Igor Kalc (film i shkurtër/video art) Festivalet dhe shfaqjet: Akto Festival - Manastir, Bosch Festival - Gjevgjeli, Free Zone Festival - Vinica, Muzeu i Qytetit të Shkupit • 2009 – Badmington's Doc (film koncert) Festivalet dhe shfaqjet: Festivali i Filmit Muzikor Dorf - Vinkovci, Kroaci, Iniciativa Kinematografike Videodrom - Sektori i klubit 909 Shkup, Galeria Absint, Shkup • 2004 – Lover (film i shkurtër eksperimental) Festivalet dhe shfaqjet: Festivali Art Generator - Shtip, Kinema iniciativa Videodrom - Club Sector 909 Shkup, • 2002 – Ai thirri! (dokumentar muzikor) Festivalet dhe shfaqjet: Galeria Multimediale, Festivali i Arteve dhe Muzikës – Pula, Kroaci, Shpallja e Festivalit DrimON në Çarshinë e vjetër Shkup, Festivali i Artit Pranveror – Pallati i rinisë, Shtip • 1999 Getto 103 (dokumentar i shkurtër) Çmimet: Njohje speciale nga juria Festival Arts&Music – Pula, Kroaci, Festivalet dhe shfaqjet: Galeria Press to Exit - Shkup, Festival Arts&Muzic - Pula, Kroaci, Festivali Art Generator - Shtip, Festivali Filmi Ballkanik Snapshots - Amsterdam, Holandë, Ditët e filmit të pavarur maqedonas Fetë gjaku dhe mjalti - Seattle, SHBA, Iniciativa kulturore Marrja/marrja e hapësirës publike - Shkup, Iniciativa e Kinemasë Videodrom - Sektori i klubit 909 Shkup, Festivali 20 vjet 103 - MKC, Shkup, Ditët e kulturës maqedonase Banja Luka, Republika Srpska, Festivali DrimON - Strugë, Festivali Bosch - Gjevgjeli, Festivali Stereotip - Kërçovë Në funksione të tjera: • 2016 – 2019 Buzët e heshtura, film artistik me regji nga Carl Abrahamson, si asistent regjisor dhe kameraman • 2007 A dhemb? Filmi i parë artistik i dogmës ballkanike me regji të Anita Leshnikovska, si asistent regjisor Regjisor dhe producent i videoklipit për grupe dhe artistë: The Hip, Muger Fuger, Sashko Kostov, Piccolomini, Undone, Hahaha, Da Xakanakot dhe grupi grek Victim of Society Çmimet dhe nominimet: Nominim për videon më të mirë alternative të MAN - Çmimet alternative maqedonase Festivale dhe shfaqje: Art Generator Festival - Shtip, Dorf Music Film Festival - Vinkovci, Kroaci, Free Zone Festival - Vinica, So Marko na Ulica Festival - Prilep
