Natrix: “Arkivolet e hekurt të vdekjes – joefikasiteti i transportit automobilistik”

Që nga lindja ime e deri para disa vitesh, ndaja mendimin se mënyra më e mençur, dhe në disa situata, e vetmja mënyrë për të lëvizur nga pika A në pikën B është me automobil. Prindërit më kanë çuar kudo, nuk kam hipur në autobus derisa kam filluar shkollën e mesme. Me biçikletë shumë rrallë. Por me kalimin e kohës, kuptova se ishte një gënjeshtër e madhe.

Automobilat janë të rrezikshme për njerëzit dhe kafshët, joefikase, zënë shumë hapësirë, prodhojnë shumë zhurmë, e gjithë infrastruktura urbane në 90% të botës është e fokusuar tek automobili dhe në shumë arsye të tjera. Pra, pse vazhdojmë të vozitemi ekskluzivisht me automobil, pse nuk përdorim alternativa të tjera, dhe si arritëm këtu në përgjithësi?

Historia e automobilit, gënjeshtra e industrisë së automobilave

Në fillim të zhvillimit të industrisë së automobilave, automobili ishte gjë e re, e shtrenjtë dhe jashtëzakonisht e përdorur nga borgjezia. Ndërsa pjesa më e madhe e proletariatit thjesht ecte, ngiste biçikleta dhe herë pas here përdorte transportin publik. Kishte një hapësirë ​​të madhe që njerëzit të shoqëroheshin, të uleshin për kafe dhe çfarë jo.

Në fillim të shekullit të 20-të, kompanitë e mëdha të automobilave, veçanërisht në SHBA, panë një mundësi për fitime të mëdha. Pse çdo amerikan të mos ketë automobilin e vet? Me ndihmën e lobimit, industria e automjeteve arriti të gënjejë miliona qytetarë se “automobilat janë e ardhmja e transportit, të shpejtë dhe falas”. Sot, më shumë se dy të tretat e popullsisë në Amerikë drejtojnë vetura, ndërsa në Maqedoni ky numër është i ngjashëm. Kjo ide e automobilit si një mënyrë efikase transporti është përhapur në të gjithë botën.

Në Evropë, disa kompani të mëdha automobilash u dalluan gjithashtu dhe përdorën të njëjtat taktika për të promovuar automobilin. Citroen, BMW, Opel dhe Fiat kanë pranuar idenë e Henry Ford për një “linjë montimi të shpejtë dhe efikase”, e cila hapi një derë të re për prodhimin e shpejtë, duke i dhënë kështu klasës punëtore mundësinë për të blerë automobil. Maqedonia, së bashku me Jugosllavinë, në mënyrë të tepruar pranonte automobila nga kompanitë “Crvena Zastava” – Kragujevc, “TAM” dhe “TAS”, por automobila importoheshin edhe nga Bashkimi Sovjetik, Çekosllovakia dhe Italia. Fillimet e shoqërisë autocentrike në Maqedoni gjenden këtu.

Pas tërmetit katastrofal të vitit 1963 në Shkup, arkitektë nga Jugosllavia projektuan qytetin duke marrë parasysh se si do të lëvizte automobili. Kjo është evidente edhe kur në vend të lagjeve të vjetra para tërmetit ka bulevardë të mëdhenj.

Shkatërrimi i arkitekturës urbane, joefikasiteti në hapësirë

Automobili është i madh dhe masiv. Kur keni një popullsi që mbështetet shumë tek automobilat, keni nevojë për hapësirë ​​në qytete. Ndaj brenda 60-70 viteve janë prishur e shkatërruar lagje të tëra për më shumë autostrada e rrugë. Vlen të përmendet se në shtetet ku ekzistonte segregacioni (përsëri, SHBA), lagjet e pakicave u demoluan dhe u shkatërruan në mënyrë disproporcionale.

Automobili nuk zhduket në mënyrë magjike kur e ndaloni drejtimin e saj, kështu që ju duhet një parking. Një pjesë e madhe e automobilave, sidomos këtu në Maqedoni, janë të parkuara kudo që gjejnë vend, apo në hapësirat e mëdha të parkimit që janë krijuar duke shkatërruar shtëpi dhe parqe.

Ndryshe nga transporti publik, automobili, edhe pse është i madh, nuk mund të futë shumë njerëz në të. Nëse marrim parasysh se një autobus dykatësh mund të strehojë afërsisht 50 persona në një hapësirë ​​prej 36 m2, për të njëjtën shifër nevojiten 20 automobila, që është afërsisht 400-500 m2 (në varësi të madhësisë së automobilave). E thënë thjesht, është shumë më efikase kur keni një autobus, tramvaj ose tren ku të gjithë pasagjerët janë të lidhur dhe hapësira nuk harxhohet kot. Kur një njeri ecën nëpër një qytet, ai ecën nëpër një labirint të madh të rrethuar me mure hekuri.

Ekziston një fenomen që quhet “paradoksi i shtimit të më shumë vijave”. Logjika bazohet në të menduarit e thjeshtë “nëse i shtojmë më shumë korsi autostradës/bulevardit, problemi i trafikut do të zgjidhet”. Por ky arsyetim injoron faktin se sapo të shtohet një korsi shtesë, më shumë njerëz do të zgjedhin të përdorin një automobil në vend të transportit publik, sepse është shtuar një korsi e re, por për shkak të kësaj, do të ketë edhe më shumë trafik.

Cikli do të përsëritet shumë herë, deri në pikën ku kemi autostrada monstruoze me mbi 20 korsi në vende si SHBA dhe BM

Pas shpërbërjes së Jugosllavisë, dhjetëra rreshta pemësh në të gjithë qytetin e Shkupit dhe qytete të tjera anembanë Maqedonisë u shkatërruan për të zgjeruar rrugët dhe bulevardet. Këto projekte të “përmirësimit të trafikut” vetëm futin më shumë para në xhepat e agjencive qeveritare dhe kompanive që i punësojnë për t’i ndërtuar ato.

Rreziku nga automobilat

Çdo vit, rreth 1.3 milionë njerëz vdesin në aksidente trafiku. Shumica e tyre shkaktohen nga automobilat. Një vozitje e madhe dhe e rëndë me shpejtësi të madhe mund të vrasë dikë që nuk po i kushton vëmendje për një sekondë ose po i kushton vëmendje, ndërsa personi që drejton automobilin nuk po i kushton vëmendje. Çdokush mund të kalojë provimin për një leje drejtimi dhe shumë njerëz në botë kanë mundësinë të drejtojnë një automobil. Por edhe nëse jeni të kujdesshëm, inteligjent në rrugë, gjithmonë ekziston mundësia e një aksidenti me automobilin. Ka alternativa shumë më të sigurta.

Në Maqedoni dëgjojmë shpesh për aksidente ku përfshihen këmbësorë dhe çiklistët. Nuk është rastësi. Jo vetëm që kemi trafik joefikas, nuk i kushtohet vëmendje këmbësorëve dhe çiklistëve. Infrastruktura për korsi është e vogël, gjerësia e rrugëve në krahasim me trotuaret është shumë e madhe, madje edhe në atë hapësirë ​​të destinuar për këmbësorë parkohen automobila.

Ndotja

11.9% e të gjitha çlirimeve globale të gazrave të dëmshëm në atmosferë (dioksid karboni) shkaktohen nga automobilat dhe kamionët. Ndotja shton më shumë vdekje nga kanceri dhe sëmundje të tjera të frymëmarrjes.

Ndotja akustike dhe stresi i shkaktuar nga automobilat

Të gjithë jemi dëshmitarë okularë (ose më mirë dëgjues) të zhurmës së madhe të shkaktuar nga automobilat. Çdo ditë, çdo natë, mijëra automobila kalojnë nëpër qytete, pranë banesave dhe shtëpive tona. Bilbili, gumëzhimë, nënndërgjegjja jonë është e grabitur nga këta tinguj. Ai vjen si një stres shtesë për individin në shoqëri. Sado të përpiqeni ta shpërfillni, nuk mundeni. Nuk është vetëm zëri, është vetë prania e tyre, duke ju përparuar me shpejtësi të madhe, frika se mos duhet të shikoni majtas e djathtas në çdo moment, sepse shumë shpesh shoferët nuk i kushtojnë vëmendje edhe kur semafori është i gjelbër për ju. Personalisht, kam pasur disa takime të afërta me automobilat dhe kur vëmendja ime është plotësisht e përqendruar në rrugë.

Cilat janë alternativat?

Përgjigja është shumë e thjeshtë, ndryshoni trafikun, lini automobilin dhe pranoni autobusë, biçikleta, trena, tramvaje ose thjesht në këmbë. Ky proces do të jetë i gjatë, por është plotësisht i mundur. Gjithmonë ka pasur mënyra më efikase për të shkuar nga një vend në tjetrin.

Është e vështirë të imagjinohet një botë pa automobila për disa njerëz, por koncepti tashmë po zbatohet në vende/qytete të caktuara. Një shembull do të ishte Holanda, ku është shumë më e vështirë të drejtosh një automobil sesa të ngasësh një biçikletë. Në Barcelonë ka lagje ku automobilat janë krejtësisht të ndaluara.

Maqedonia  dëshpërimisht ka nevojë për një ndryshim në trafik. Investimi në më shumë autobusë dhe tramvaje në qytete, trena për të lidhur lagje më të largëta, duke rritur korsitë e biçikletave dhe duke reduktuar në mënyrë drastike projektet që lidhen me rritjen e fluksit të automobilave.

Si aktivistë, komunistë, anarkistë dhe socialistë, është detyra jonë morale të përpiqemi për ndryshim në çdo fushë, përfshirë edhe trafikun. Është koha të na kthejnë rrugët në pronësi të njerëzve, jo makinave!

BURIMET:

FATALITETE NË TRAFIK/AUTOMOBILA NË TË GJITHË BOTËN: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/road-traffic-injuries

NDOTJA E SHKAKTUAR NGA AUTOMOBILAT: https://ourworldindata.org/emissions-by-sector

KUR KËMBËSORËT SUNDONIN RRUGËT: https://www.smithsonianmag.com/innovation/when-pedestrians-ruled-streets-180953396/

VIDEO INFORMATIVE RRETH JOEFIKASITETIT TË AUTOMOBILIT: lidhje!

NARTIX

Natrix ka lindur në vitin 2004 në Shkup, Maqedoni Shkollën e ulët muzikore e kreu në “Ilija  Nikollovski – Luj”, ndërsa aktualisht është maturant në gjimnazin “Nikola Karev” në Shkup. Ai ishte asistent produksioni në filmin “Housekeeping for Beginners”, i cili do të dalë i pari. Së bashku me mikun e tij Vefiksin themeluan Organizatën Anarko-komuniste të Maqedonisë. Punon vullnetar në Qendrën Sociale “Dunja”. Ai e quan veten një shkrimtar, muzikant dhe fotograf amator.