Tema e marrëdhënieve seksuale hap pashmangshëm temën e shëndetit seksual. Për qëllime të këtij teksti janë anketuar 94 të rinj të moshës 16 deri në 39 vjeç. Prej tyre, 61 të anketuar mendojnë se seksi është ende një temë tabu në shoqërinë tonë. Për rrjedhojë, këtu do të shtrohej pyetja: Cila është gjendja seksualo-shëndetësore e të rinjve, në një shoqëri që ruan një kulturë turpi rreth kësaj karakteristike biologjike? Por, për të dhënë një përgjigje të plotë do të ishte e vlefshme edhe të merrej në konsideratë roli i sistemit ekonomik në ruajtjen, pra mosmbajtjen e parandalimit, edukimit dhe trajtimit të sëmundjeve seksualisht të transmetueshme.
Seksi, seksualiteti dhe sëmundjet seksualisht të transmetueshme si tema tabu
Shumë njerëz argumentojnë se edukimi për marrëdhëniet seksuale, menstruacionet, marrëdhëniet e dashurisë, etj. ajo duhet të fillojë në shtëpi me një qasje të hapur, të përshtatshme për moshën nga prindërit. Në anketë, pothuajse 60% e të anketuarve janë përgjigjur se në familjen e tyre të afërt seksi konsiderohet një temë tabu, ndërsa 50% janë përgjigjur se prindërit e tyre nuk kanë folur kurrë me ta për këto çështje. Inkurajues ishte fakti që 79% e atyre që kishin një bisedë të tillë deklaruan se ajo ishte zhvilluar nga aspekti edukativ si një bisedë normale për një fenomen normal dhe natyror. Pjesa tjetër, për fat të keq, u përgjigj se qasja e prindërve të tyre ishte nga pozicioni i turpit / aspektit fetar / rëndësisë së “ruajtjes së virgjërisë” / seksit si diçka e rezervuar për martesën ose nga aspekti i “ruajtjes së pastërtisë femërore”.
Dy pyetjet e ardhshme treguan pikëpamjet dështuese të popullatës, të cilat janë qartë rezultat i kulturës patriarkale të rrënjosur thellë, që ende mbizotëron në Maqedoni. Gjegjësisht, 41% janë përgjigjur se seksualiteti femëror dhe mashkullor shikohen ndryshe në familjen e tyre, dhe një 95% e madhe janë përgjigjur se në përgjithësi, seksualiteti mashkullor dhe femëror perceptohet diskriminues në shoqëri.
Më shumë se gjysma e të anketuarve gjithashtu nuk kanë marrë kurrë arsim për sëmundjet seksualisht të transmetueshme në shkollë.
Shëndeti dhe infeksionet seksualisht të transmetueshme (IST)
Ishte pozitive të lexohen përgjigjet të cilat kërkonin nga të anketuarit të shkruanin se cilat IST i njohin dhe të rendisin simptomat, sepse pothuajse të gjithë kishin njohuri të mira. Në këtë kategori sëmundjesh përfshihen infeksionet bakteriale, virale dhe parazitare që janë seksualisht të transmetueshme ose një nga mënyrat e transmetimit është përmes seksit. Disa nga infeksionet bakteriale janë sifilizi, gonorrea, infeksionet me klamidia, limfogranuloma venereum, trikomoniaza, shankri. Nga viralet mund të përfshihen HIV dhe/ose SIDA, hepatiti B, hepatiti C, infeksionet me virusin Herpes, infeksionet me HPV, ndërsa sëmundjet parazitare përfshijnë trikomoniazën, giardiazën, morrat e turpshme dhe zgjebja. Disa nga simptomat e këtyre sëmundjeve përfshijnë rrjedhje nga vagina që janë të ndryshme nga ato normalet, si dhe nga penisi ose anusi, erë specifike, dhimbje gjatë urinimit, skuqje, kruajtje, disa plagë, puçrra, lytha rreth ose në pjesën e jashtme te organet gjenitale dhe lytha në gojë ose në fyt. Megjithatë, simptomat e sëmundjeve si SIDA, hepatiti B ose C kanë një paraqitje të ndryshme dhe mund të prekin disa sisteme organesh (në HIV për shkak të imunitetit të zvogëluar) ose të e prekin mëlçinë (në hepatitin B dhe C), ndërsa disa sëmundje si p.sh. sifilizi (në fazën e dytë dhe të tretë) mund të ketë edhe një paraqitje që prek organet e tjera. Disa infeksione seksualisht të transmetueshme mund të mbeten plotësisht asimptomatike (gonorreja, infeksion klamidia) dhe personi mund t’ia kalojë ato partnerëve të tij pa e ditur këtë, dhe për shkak të mungesës së simptomave dhe rrjedhimisht mungesës së trajtimit, mund të ndodhin ndryshime të pakthyeshme në organet gjenitale, të cilat përfundimisht mund të rezultojnë në sterilitet..
Të anketuarit u pyetën nëse mendojnë se gjatë seksit oral ose anal mund të merret një IST, si dhe nëse një person që nuk është seksualisht aktiv mund të ketë ende një IST. Përgjigja për të gjitha këto pyetje është PO. Prandaj është shumë e rëndësishme përdorimi i mbrojtjes gjatë seksit anal, si dhe kujdesi ose preferohet përdorimi i mbrojtjes edhe gjatë seksit oral (p.sh. një prezervativ ose një mbulesë në vulvë ose anus. Një mbulesë e tillë mund të bëhet edhe nëse pritet një prezervativ i rregullt). Nëse dikush është alergjik ndaj lateksit, duhet të përdorë prezervativë të bërë nga një material tjetër. Njerëzit që nuk janë seksualisht aktivë mund të kenë gjithashtu IST, sepse disa nga patogjenët mund të kalojnë nga nëna tek fëmija, si dhe përmes kontaktit lëkurë me lëkurë. Kjo është arsyeja pse duhet t’i kushtoni kujdes rregullisht lëkurës rreth organeve gjenitale, të vëreni të njëjtën gjë tek partnerët dhe të lajmëroheni te një mjek nëse vëreni ndonjë ndryshim të pazakontë. 37% e të anketuarve mendojnë se prezervativët mbrojnë nga të gjitha infektimet seksualisht të transmetueshme, por prezervativët nuk mund të parandalojnë transmetimin e sëmundjeve nëpërmjet kontaktit me lëkurën.
Pothuajse të gjitha IST-të kanë një trajtim përfundimtar dhe rëndësia e diagnostikimit të hershëm theksohet vazhdimisht për të parandaluar pasoja të rënda. Infeksionet virale (disa prej tyre) janë ato që zakonisht nuk mund të trajtohen. Kjo është arsyeja pse kontrollet e rregullta dhe vaksinimi (për HPV) janë të rëndësishme. Sot ekzistojnë medikamente shumë efektive për HIV-in, të cilët e reduktojnë këtë infeksion në një sëmundje kronike dhe i mundësojnë të sëmurët të kenë një jetë normale dhe të lindin fëmijë. Por fatkeqësisht në fushën parandaluese, Qeveria dështoi në vitin 2022 duke shkurtuar buxhetin për parandalimin e HIV-it me 40%.
Në këtë tekst nuk mund të përfshihen plotësisht të gjitha IST-të dhe simptomat e tyre dhe për këtë arsye rekomandohet që lexuesit të edukohen nga burime të besueshme.
Prezervativët dhe (mos)përdorimi i tyre
30% e të anketuarve deklaruan se nuk përdorin prezervativ gjatë marrëdhënieve seksuale, dhe ata që e përdorin atë më së shumti e përdorin për parandalimin e IST-ve dhe për parandalimin e shtatzënisë. Shumica prej tyre janë përgjigjur se nuk përdorin prezervativ, sepse janë në një lidhje monogame dhe besojnë se janë të kujdesshëm me partnerin dhe nuk kanë IST. Arsyet dhe situatat e tjera të mospërdorimit të prezervativit mund të lexohen në fragmentin e rezultateve:
Nga e theksuara më sipër, është e qartë se dikush mund të ketë IST pa qenë në dijeni për atë. Sipas këtij fakti, dikush që ka një IST asimptomatike, mund ta transmetojë atë te partneri i tij, dhe për këtë arsye është e nevojshme të përdoret mbrojtja.
35% kanë deklaruar se në një moment të jetës së tyre janë detyruar nga partneri të mos përdorin prezervativ gjatë marrëdhënieve seksuale. Ky fakt ndoshta mund t’i atribuohet nga njëra anë njohjes së pamjaftueshme të IST-ve, simptomave, pasojave dhe mënyrës së transmetimit të tyre. Ky problem është rezultat i edukimit të pamjaftueshëm nga prindërit, institucionet shkollore, si dhe promovimi i pamjaftueshëm i mënyrave për parandalimin e IST-ve nga autoritetet në institucionet publike shëndetësore. Nga ana tjetër, nëse bëhet fjalë për marrëdhënie heteroseksuale, kjo mund të jetë edhe për shkak të patriarkatit që i jep burrave një lloj supremacie ndaj gruas, një supremaci që zgjeron kufijtë e veprimeve të saj, edhe në marrëdhëniet seksuale. Meshkujt për kënaqësi personale mund t’i bindin partneret e tyre që të bëjnë seks të pambrojtur, gjë që nga njëra anë tregon pakujdes për shëndetin e vet dhe shëndetin e partneres, dhe nga ana tjetër tregon një pozicion arrogant të mashkullit që i jep përparësi kënaqësisë së tij ndaj mirëqenies së partneres/partnerit të tij..
Aspekti psikologjik i shëndetit seksual
Stigma rreth seksit mund të kontribuojë në parandalimin e një personi që të shijojë plotësisht marrëdhëniet seksuale. Presioni nga mjedisi, veçanërisht në rrethet ultra-fetare, ku mund të turpërohet për orientimin e tij seksual, seksi para martesës, seksualiteti femëror, marrëdhëniet poliamoroze, marrëdhëniet e hapura etj. mund të kontribuojë në shqetësime të konsiderueshme psikologjike. Viktimat kryesisht janë gra dhe anëtarë të komunitetit LGBT+. Kjo mund të shkaktojë edhe situata ku viktimat mund të jenë në depresion dhe madje të kryejnë vetëvrasje apo tentativë për vetëvrasje për shkak të stresit nga mjedisi, turpit, shtatzënisë jashtë martese, abuzimit në rrjetet sociale etj.
U përmend më lart se shoqëria ende diskriminon seksualitetin femëror dhe mashkullor. Burrat kanë gëzuar gjithmonë liri më të madhe, ndërsa gratë janë detyruar të ruajnë njëfarë “pastërti dhe pafajësi femërore”. Kjo përjetëson “pronësinë” mashkullore të grave (sociale dhe financiare) të promovuar nga patriarkati. Kjo vlen edhe për çështjen e autonomisë trupore – aftësinë e grave për të vendosur vetë për jetën e tyre seksuale, si dhe për të drejtën për abort.
Ndërsa vetëm 3% e të anketuarve e konsiderojnë të turpshme të kesh një IST, në praktikë ka ende një stigmë rreth këtyre sëmundjeve. Kështu që, 7% janë përgjigjur se nuk ndihen të lirë të flasin me mjekun ose gjinekologun e tyre nëse dyshojnë se kanë simptoma të IST, ndërsa 30% kanë thënë se vetëm pjesërisht ndjehen të lirë. Për shkak të stigmës së IST-ve, pacientët mund të kenë turp ose frikë të shkojnë te mjeku për shkak të diagnozës së mundshme, dhe të kenë turp të ndajnë informacionin për IST-në me partnerin e tyre, në kushte kur ai/ajo gjithashtu duhet të marrë terapi paralelisht. (si në klamidia). E gjithë kjo mund të kontribuojë në diagnostikimin e pakohshëm, transmetimin e sëmundjes te partnerët e tjerë, dhe pasoja të pakthyeshme shëndetësore.
Megjithëse shumica e të anketuarve deklaruan se do të ndiheshin të lirë të flisnin me partnerin/partnerët e tyre për IST-të, por ka ende nga ata që nuk ndihen të lirë. Rezultatet e kësaj pyetjeje janë më poshtë:
Kushtet materiale dhe sëmundjet seksualisht të transmetueshme
Në tekstin e epidemiologjisë që përdoret në Fakultetin e Mjekësisë në Shkup, shkruhet se “incidenca dhe prevalenca e IST-ve ndryshojnë dhe janë për shkak të dallimeve në kushtet ekonomike, sociale dhe kulturore si dhe standardet ekzistuese shëndetësore”, dhe si faktorë rreziku për përhapjen e IST-e, renditen edhe varfëria dhe luftërat.
Shtresat më të varfra të popullsisë shpesh nuk mund të përballojnë kontrollet e rregullta te gjinekologu/mjeku, si dhe blerjen e vazhdueshme të kontraceptivëve. Rreth 83% e të anketuarve besojnë se prezervativët janë shumë të shtrenjtë.
Shteti jo vetëm që kursen parandalimin e IST-ve, por është e qartë se sistemi ekonomik i vendos të varfërit në një pozitë shumë më të cenueshme për marrjen e IST-ve dhe shtatzënitë e padëshiruara. Varfëria e bën të padisponueshëm edhe abortin për shtatzënitë e padëshiruara dhe disa qytetarë për shkak të mungesës së mjeteve financiare mund të privohen nga terapia për IST, për shkak se nuk mund ta përballojnë atë.
Shtresat më të varfra të shoqërisë shpesh mund të jenë më pak të arsimuara për shkak të mungesës së financave dhe të jenë më të ndjeshme ndaj besimeve fetare. Gjithashtu duket se disa nga mesazhet për çlirimin seksual, edukimin seksual dhe feminizmin dhe luftën e supozuar në këto fusha, janë ende të përqendruara në Shkup, dhe synojnë të pasurit që mund të përballojnë një mënyrë jetese më të lirë, duke e lënë pjesën tjetër të vendit në një gjendje të territ konservator. Disa qytetarë nuk kanë as akses tek gjinekologu familjar në vendbanimet e tyre, dhe pjesa më e madhe e grave në vend janë punëtore, të shtypura dhe të shfrytëzuara plotësisht, lufta feministe e të cilave do të kontribuojë në një qasje të hapur ndaj bisedës për IST. duhet të jetë përmes luftës së klasave. Në të njëjtën pozitë janë edhe anëtarët e komunitetit LGBT+ që nuk vijnë nga shtresat e pasura të popullsisë.
Konkluzioni
IST është një problem i shëndetit publik që kërkon shumë vëmendje. Duhet të punojmë në edukim dhe parandalim. Shteti nuk duhet të kursejë në shëndetin e qytetarëve të vet. Në fund të fundit, e vetmja zgjidhje për zgjidhjen e plotë të këtij problemi është ndryshimi i sistemit ekonomik dhe vlerave që vijnë me të. Punonjësit shëndetësor duhet të praktikojnë një qasje të hapur ndaj këtyre çështjeve me pacientët e tyre dhe të mos bien vetë në mendime diskriminuese që janë në kundërshtim me mjekësinë e bazuar në prova. Në fund, do t’i bashkëngjiten edhe rezultatet e pyetjeve për kontrolle dhe testime të rregullta, të cilat tregojnë qartë se ka shumë dështime në atë fushë, dhe se duhet punuar për një ndryshim pozitiv.
Simona Naumoska
Lekturoi: E. M.
Përktheu E. M.
