Çdo njeri njihet me kulturën dhe artin që në moshë të vogël. Nxënësit në moshën parashkollore dhe që në moshën më të hershme shkollore ndeshen me termat bibliotekë, teatër dhe kinema, të cilat përfaqësojnë institucione kulturore. Më të rinjtë vizitojnë bibliotekat për të lexuar lektyrat që i kanë të detyrueshme sipas orarit të programit shkollor. Nga arti teatror, në programin e shkollave fillore, nxënësit e klasave më të ulëta duhet të vizitojnë një shfaqje teatrore për fëmijë, pavarësisht nëse është shfaqje kukullash apo jo. Teatri ka një rëndësi të jashtëzakonshme në periudhën e zhvillimit të fëmijëve, pra në fëmijëri, sepse ka rol në edukimin, edukimin dhe zhvillimin e mendimit kritik tek fëmijët. Gjithashtu, në lojërat e tyre me miqtë, fëmijët shpesh i japin vetes “role”, ndaj mund të thuhet se koncepti i një shfaqjeje teatrale nuk është i panjohur për fëmijët.
Grupmoshat e tjera janë gjithashtu vizitorë të shpeshtë në institucionet kulturore, duke përfshirë tinejxherët, adoleshentët dhe grupi i qytetarëve më të moshuar. Pavarësisht se cilës grupmoshë i përkasin, dashamirët e artit dhe ngjarjeve kulturore kanë mundësinë të zgjedhin se çfarë eventi do të vizitojnë sipas dëshirave dhe nevojave të tyre, pra në varësi të asaj se çfarë dëshiron të shohë syri dhe çfarë dëshiron të dëgjojë veshi i tyre.
Të rinjtë, nga ana tjetër, argëtohen në koncerte të grupeve të tyre të preferuara muzikore, në festivale dhe koncerte, ndjekin ekspozita të ndryshme të artit bashkëkohor, diskutojnë tendencat e sotme urbane, shkëmbejnë mendime dhe pikëpamje të ndryshme për disa tema, mendojnë për betejat aktuale mjedisore të shoqëruar me shoqëri të mirë dhe një pije në dorë. Vendet ku mund të shikoni dhe të mësoni diçka të re, por edhe ku ka hapësirë për shitjen e pijeve në vetë kompleksin e lokalit, janë më të vizituarit nga të rinjtë.
Për të mundësuar planifikimin në kulturë dhe art, është e nevojshme të hulumtohet gjendja aktuale e jetës kulturore të të gjitha shtresave shoqërore, me një referencë të veçantë tek të rinjtë, sepse ata përfaqësojnë bartës të zhvillimit shoqëror në të ardhmen. Gjithashtu, hulumtimi duhet të shërbejë si bazë për krijimin e bazës së të dhënave për jetën kulturore dhe nevojat kulturore të brezave të rinj.
Të rinjtë gjithnjë e më shumë kanë nevojë të ndjekin ngjarje kulturore që do që do të ju mundësojnë atyre të e ndërtojnë veten si individë, të arsimohen, të zgjerojnë pikëpamjet e tyre, të njohin veten dhe të tjerët rreth tyre, të komunikojnë dhe të shoqërohen me njëri-tjetrin në ato ngjarje, pavarësisht nëse është një koncert, teatër, projeksion kinemaje, balet apo opera apo vizitë në një ekspozitë në muze. Nuk ka dyshim se të rinjtë duan të shoqërohen dhe të argëtohen dhe kjo nuk është problem, problemi është se sa mjete financiare i duhen një të riu për të vizituar një nga eventet e kësaj natyre.
Në vendin tonë, konkretisht në kryeqytetin tonë, Shkupin, duket sikur ka organizimi i një numri më të madh ngjarjesh kulturore në krahasim me qytetet më të vogla në territorin tonë. Organizohen ngjarje në të cilat mund të gjendet çdo individ, me temë të ndryshme për t’u përpunuar dhe me objekt interesi të ndryshëm. Qendra kulturore rinore ka një pozitë të rëndësishme në jetën e të rinjve në qytetin e Shkupit. Çdo i ri që jeton këtu e ka vizituar të paktën një herë këtë qendër rinore. Në fund të fundit, këtu është përqendrimi më i madh i ngjarjeve rinore, promovimeve të ndryshme dhe audiencës më të madhe.
Teatri i Dramës në Shkup, Teatri Kombëtar i Maqedonisë, Teatri për fëmijë dhe të rinj ofrojnë shfaqje teatrale. Krahas këtyre institucioneve publike kulturore, funksionojnë edhe disa trupa të tjera teatrore të pavarura si “Shtrih” teatri “Jeleci i Artë” etj. Disa filma mund të shikohen në kinema si Kinemaja Millennium, si dhe kinema në qendrat tregtare. Në Operën dhe Baletin e Maqedonisë, si dhe në Filarmoninë e Maqedonisë, mund të shikoni një shfaqje baleti ose të dëgjoni një koncert dhome. Aktivitete muzikore organizohen edhe në qendrat e pavarura kulturore, ku mund të dëgjohet muzika e krijuar nga anëtarët e një grupi të ri, të ashtuquajturat koncerte, ku organizohen edhe promovime të ndryshme librash dhe revistash. Në ato qendra shpesh organizohen evente për shitjen e bizhuterive apo veshjeve, vizatimeve apo ilustrimeve nga disa artistë. Pjesë e programit të këtyre qendrave të pavarura janë edhe ngjarjet humanitare. Një qendër e tillë që organizon evente të tilla është edhe Qendra Sociale “Dunja”, hapësira kulturore “Jadro”, ku mundет të shoqëroheni, të dëgjoni muzikë të mirë, të pini birrë.
Dëshira e të rinjve për të njohur kulturën dhe për t’iu afruar asaj është e pashtershme, por çfarë ndodh me nevojat financiare që ka çdo i ri për të përballuar vizitën në këto evente dhe sa para duhet të ndahen për një biletë?
Nëse i konsiderojmë në detaje mjetet e nevojshme për të vizituar një institucion kulturor, mund të vërehet se bileta për shfaqje teatrore në teatrot e lartpërmendura është 300 denarë, çmimi i biletës në sallat e kinemave është 150-300 denarë. Çmimi i biletës në OBM është nga 400 denarë e lart. Ngjarjet e pavarura kushtojnë afërsisht sa çmimi i një bilete për operën, sepse shumë nga ato ngjarje muzikore shërbejnë edhe pije, kështu që ju duhet të blini një pije që të mos keni etje.
Ju i vizitoni këto ngjarje kulturore me miqtë, partnerët, etj. Pas shikimit të një shfaqjeje ose mbarimit të shfaqjes së kinemasë, në shumicën e rasteve çdo i ri dëshiron të vazhdojë shoqërimin më tej gjatë natës për të diskutuar mbi shfaqjen/filmin, pavarësisht nëse ju ka pëlqyer filmi apo jo, për mënyrën se si është shfaqur shfaqja në teatër. Pra, nëse ju ka pëlqyer të merreni vesh me shoqërinë tuaj për të ndjekur përsëri ndonjë shfaqje tjetër.
Shpesh, në jetën e përditshme, në bisedë me grup të qytetarëve më të moshuar apo me të afërmit tanë, do t’i dëgjojmë të tregojnë se si në socializëm kanë jetuar shumë më mirë se mënyra e jetesës që kanë njerëzit e ri të sotëm. Kur i pyet pse, ata të thonë se të gjithë ishin të barabartë, pavarësisht nga pasuria materiale në shtëpitë e tyre, të gjithë visheshin njësoj, nuk kishte dallime të theksuara klasore si tani, jetonin në mënyrë modeste dhe të lumtur. Ata ndoshta vajtojnë rininë më shumë sesa socializmin, por kur të tregojnë, mund të ndjesh një entuziazëm që paraqitet për atë se sa të mira ishin ato kohë. Në vazhdim, ata tregojnë se në kohën e tyre nuk kishte kafeteri dhe bare, ndaj pas një shfaqjeje teatrale shëtisnin dhe bisedonin. Krijon një lloj lirie në lidhje me atë se kush, çfarë dëshiron të dëgjojnë apo shikojnë. Shpërndarja e mallrave nuk ishte me boshllëkun drastik të sotëm, dhe koha nga fundi i shfaqjes deri në jastëk ishte e mbushur me shëtitje, me përtaci në vende publike, të cilat dëgjohen edhe sot, për shembull “Ve-pe-she” në Manastir, “Kocka” në Shkup etj. Ato zakone mundësuan që një person të mos binte në konsumizmin klasik të sotëm.
Të rinjtë sot mund ta imagjinojnë, por jo ta praktikojnë. Është mirë të shkosh diku për të pirë, sepse kafenetë dhe baret janë vende për shoqërim. Vende ku mund të dëgjoni një këngë të re, të takoni njerëz të rinj, të argëtoheni dhe të kënaqeni me miqtë tuaj. Megjithëse jetojmë në një kohë inflacioni, kur të gjithë luftojmë për të mbijetuar financiarisht, shpirti kërkon ende shoqëri dhe argëtim për t’u çliruar nga stresi i vazhdueshëm mendor, të cilin, me gjithë mundësitë që kemi sot në dorë, gjithashtu e kemi të pranishme te çdo i ri. Natyrisht që edhe shoqërimi në kafeteri apo bar kushton, kështu që sot një pije kushton 150 denarë e lart.
Po në lidhje me zgjedhjen e transportit që ju nevojitet për të arritur në lokacionin të dëshiruar? Kur një i ri jeton në Qendër, ndoshta nuk duhet ta ketë problem të ecë në këmbë apo të ecë me biçikletë në disa prej këtyre institucioneve kulturore. Kur bëhet fjalë për të rinjtë që nuk jetojnë në qendër të qytetit të Shkupit, jetojnë në një lagje tjetër ose në një nga lagjet periferike, mund të konfirmohet se ata duhet të ndajnë një sasi të mjaftueshme të mjeteve financiare për të mbuluar kostot e transportit, të paktën në dy drejtime. Transporti publik me autobus i qytetit të Shkupit është vazhdimisht në punë, por pyetja është se sa shpesh është në orët e vona të mbrëmjes? Nëse merrni parasysh se transporti publik nuk është gjithmonë më i sigurti në orët e vona dhe shtëpia juaj është mjaft larg nga ngjarja në qendër, do të kuptoni, ose do ta dini se shumica e burimeve tuaja financiare duhet të ndahen për të siguruar një udhëtim të sigurt deri te vendbanimi juaj.
Për jetën e një të riu në kryeqytetin e republikës sonë, kur merren parasysh të gjithë faktorët, arrihet të kuptohet se jeta e të rinjve sot është e shtrenjtë.
Mesatarisht, që një i ri të vizitojë dy ngjarje kulturore dhe sociale gjatë një muaji, i nevojiten rreth 1000 denarë. Nëse këtu shtohen edhe shpenzimet për socializim (pije), do të kushtonte edhe 1000 denarë. Shpenzimet për transport dhe shpenzimet tjera të paparashikuara t’i rrumbullakosim në rreth 1000 denarë. Kjo do të thotë se individit i nevojiten rreth 3000 denarë në muaj, që është më shumë se 10% e pagës mesatare në vend.
Ndërsa ndjekja e ngjarjeve kulturore dhe sociale ju ofron një sërë përfitimesh, gjithashtu kushton shumë para. Nëse vizita dhe tubime të tilla planifikohen në kohë dhe me zgjuarsi, individi mund të kursejë në një segment, duke fituar diçka dhe duke u detyruar të shkurtojë diçka tjetër. Në thelb, buxhetimi për kulturën në kohë inflacioni është mjaft i vështirë. Si të planifikohet buxheti modest i të rinjve në të ardhmen? Nëse reduktojmë në minimum shpenzimet për rroba dhe këpucë, për një “smartphone” të ri apo “smartwatch”, a do të mund të njohim më mirë botën përreth nesh, dhe çfarë na bën vërtet të lumtur dhe vallë do të pasurohemi shpirtërisht?
Ne duhet t’i bëjmë vetes vazhdimisht të gjitha këto pyetje. Do të ishte më mirë nëse do të mund të hiqnim dorë arbitrarisht nga disa zakone jashtëzakonisht konsumiste, në mënyrë që të mund të shpenzonim paratë tona së bashku me miqtë dhe shokët tanë. Kështu do të jemi në gjendje të bëjmë miq , të shoqërohemi – një nga gjërat më të rëndësishme në jetë.
Emilija Ristevska
Lekturoi E. M.
Përktheu E. M.
Emilia Ristevska
Emilia Ristevska është një njeri i ri që studion, jeton dhe punon në Shkup. Ajo është mysafire e shpeshtë në disa nga ngjarjet kulturore në Shkup. I pëlqen të shoqërohet, të jetojë në një mjedis të pastër dhe të shijojë kohën e saj të lirë, të cilën e kalon në koncerte, ekspozita, shfaqje teatrale dhe ndonjëherë në shfaqje kinemaje.
